-
1 inane
I.Physically:(β).cum vas inane dicimus, non ita loquimur ut physici, quibus inane esse nihil placet, sed ita, ut verbi causa sine aqua, sine vino, sine oleo vas esse dicamus,
Cic. Fat. 11, 24:aqualis inanis (opp. plena),
Plaut. Mil. 3, 2, 41:tune inane quicquam putes esse, cum ita completa et conferta sint omnia, ut, etc.,
Cic. Ac. 2, 40, 125:quae spatium pleno possint distinguere inane,
Lucr. 1, 527:domum ejus exornatam et instructam, fere jam iste reddiderat nudam atque inanem,
Cic. Verr. 2, 2, 34, § 84:granum inane cassumque,
Plin. 18, 17, 45, § 161:quae (naves) inanes ad eum remitterentur,
Caes. B. G. 5, 23, 4; so,naves (opp. onustae),
id. B. C. 3, 8, 3; 3, 40, 4; Cic. Verr. 2, 5, 50, § 131; cf.:inde navigia inania et vacua hinc plena et onusta mittantur,
Plin. Pan. 31, 4:lagenae,
Cic. Fam. 16, 26, 2:mensa,
Plaut. Pers. 3, 1, 26:vix incedo inanis, ne ire posse cum onere existimes,
without a burden, id. Am. 1, 1, 174; cf.:ego bajulabo: tu, ut decet dominum, ante me ito inanis,
id. As. 3, 3, 70:janitor ad dantes vigilet: si pulset inanis Surdus, etc.,
emptyhanded, without presents, Prop. 4 (5), 5, 47:hic homo est inanis,
without money, without fortune, Plaut. Most. 3, 1, 44; id. Bacch. 3, 6, 2; id. Trin. 3, 2, 75:misera in civitate et inani,
Cic. Verr. 2, 2, 66, § 160:egentes inanesque discedere,
id. ib. 2, 2, 9, § 25 fin.:structores ad frumentum profecti inanes redierunt,
id. Att. 14, 3, 1; cf. id. Off. 3, 2, 6:equus,
without a rider, id. Verr. 2, 2, 66, § 160; cf.:quid, quod omnes consulares... simul atque assedisti partem istam subselliorum nudam atque inanem reliquerunt?
id. Cat. 1, 7, 16:absint inani funere neniae,
without a corpse, Hor. C. 2, 20, 21:parasitus,
unfed, hungry, Plaut. Stich. 1, 3, 78:venter,
hungry, Hor. S. 1, 6, 127; cf.:siccus, inanis Sperne cibum vilem,
id. ib. 2, 2, 14:quod inani sufficit alvo,
Juv. 5, 7:laeva,
without rings, Hor. S. 2, 7, 9:litterae,
empty, Cic. Fam. 6, 22, 1:paleae,
empty, light, Verg. G. 3, 134:nubila,
id. ib. 4, 196:venti,
id. A. 6, 740: tum ebur ex inani corpore extractum (a transl. of the Platon. apoleloipotos psuchên sômatos), lifeless, dead, Cic. Leg. 2, 18, 45 Mos.:corpus,
Ov. H. 15, 116; id. Am. 3, 9, 6; cf.in the foll.: vulgus,
i. e. the shades, Stat. Th. 1, 93; cf.umbra,
Ov. Tr. 3, 11, 25:imago,
id. F. 5, 463:regna Ditis,
Verg. A. 6, 269:Tartara,
Ov. M. 11, 670: leo, a lion ' s hide, Stat. Th. 1, 483; so,tigris,
id. ib. 6, 722:vultus,
i. e. blind, Sen. Phoen. 43: Gaurus, i. e. hollow (an extinct volcano), Juv. 9, 57. —With abl., gen., or ab (the last rare):B.nulla epistula inanis aliqua re utili,
Cic. Att. 2, 8, 1:Agyrinensis ager centum septuaginta aratoribus inanior est,
id. Verr. 2, 3, 52, § 121:sanguinis atque animi pectus inane,
Ov. H. 3, 60:corpus animae,
id. M. 13, 488; 2, 611; Prop. 3, 18 (4, 17), 32:lymphae dolium,
Hor. C. 3, 11, 26:pectus deorum,
Sil. 2, 309: inanis a marsupio, Prud. steph. 2, 104. —Subst.: ĭnāne, is, n., an empty space, a void (most freq. in Lucr.):II.scilicet hoc id erit vacuum quod inane vocamus,
Lucr. 1, 439:namque est in rebus inane,
id. 1, 330 sq.; cf. id. 1, 569; 2, 236:ita nullum inane, nihil esse individuum potest,
Cic. N. D. 1, 23, 65:plus esse inanis,
Lucr. 1, 365:inani,
ib. 524:inane,
id. 1, 369; 426; 507;514 et saep.: ad inane naturae,
Plin. 30, 1, 4, § 13:per inane,
through the air, Lucr. 1, 1018; 2, 65 et saep.; Verg. E. 6, 31; id. A. 12, 906; Plin. 8, 43, 68, § 169 et saep.— Abl.:inani,
Lucr. 1, 742; 1009:ab inani,
id. 1, 431:in inani,
id. 1, 1078; 2, 122:sine inani,
id. 1, 510; 532; 538:per inania,
id. 1, 223; Ov. M. 2, 506.Trop.A.In gen., empty, useless, worthless, vain, unprofitable:(β).aures ipsae, quid plenum, quid inane sit judicant,
Cic. Brut. 8, 34:quod honestum nos et laudabile esse dicamus, id illi cassum quiddam et inani vocis sono decoratum esse dicant,
id. Tusc. 5, 41, 119; cf.:honesti inane nomen esse,
id. Ac. 2, 22, 71:sin vera visa divina sunt, falsa autem et inania humana,
id. Div. 2, 62, 127:voces inanes fundere,
id. Tusc. 3, 18, 42; cf.elocutio,
id. de Or. 1, 6, 20:damnatus inani judicio,
Juv. 1, 47:vox,
Quint. 11, 3, 32:verba,
id. 8, 2, 17; 9, 3, 100; cf.verborum torrenti,
id. 10, 7, 23:crimen,
Cic. Verr. 2, 2, 72, § 177:o inanes nostras contentiones!
id. de Or. 3, 2, 7:o spes fallaces et cogitationes inanes meae!
id. Mil. 34, 94; cf.:inani et tenui spe te consolaris,
id. Rosc. Com. 14, 42:spes,
Verg. A. 10, 627:religio,
Cic. Rep. 1, 15 fin.:delectari multis inanibus rebus, ut gloriā, etc.,
id. Lael. 14, 49; 23, 86:cupiditates,
id. Fin. 1, 13, 46:causas nequidquam nectis inanes,
Verg. A. 9, 219:minae,
Hor. Epod. 6, 3:tempus inane peto, requiem spatiumque furori,
vacant, leisure, Verg. A. 4, 433; so,ternpora (with morae),
Val. Fl. 3, 657: tempora, in prosody, i. q. the Gr. kenos chronos, the use of a short syllable for a long one, Quint. 9, 4, 51 Spald.—With gen.:B.omnia plena consiliorum, inania verborum,
poor in words, Cic. de Or. 1, 9, 37:quae inanissima prudentiae reperta sunt,
id. Mur. 12, 26.—Of persons, vain, worthless, petty:C.Graii,
Lucr. 1, 639:homo inanis et regiae superbiae,
Sall. J. 64, 5:imagines, quibus inanissimi homines serviunt,
Lact. 2, 17, 8:inanes Hoc juvat,
Hor. S. 1, 4, 76; Liv. 45, 23, 16; Lucr. 1, 639:hi pressi et integri, contra inflati illi et inanes,
Quint. 12, 10, 16; cf.:illud vero pusilli animi et inanis,
Cic. Fam. 2, 17, 7:non negaverim totam Asiae regionem inaniora parere ingenia,
Liv. 45, 23, 16.—As subst.: ĭnāne, is, n., that which is empty or vain; emptiness, vanity, inanity:o curas hominum! o quantum est in rebus inane!
Pers. 1, 1:inane abscindere soldo,
Hor. S. 1, 2, 113.— Plur.:dum vitat humum, nubes et inania captet,
id. A. P. 230:inaina famae,
idle reports, Tac. A. 2, 76:inania belli,
id. ib. 2, 69.—Hence, adv.: ĭnānĭter, vainly, idly, uselessly:exsultare,
Cic. Tusc. 4, 6, 13:moveri,
id. Ac. 2, 15, 47; cf. id. ib. 2, 11, 34:pectus angere,
Hor. Ep. 2, 1, 211:medicas exercet inaniter artes,
Ov. M. 2, 618. -
2 inanis
I.Physically:(β).cum vas inane dicimus, non ita loquimur ut physici, quibus inane esse nihil placet, sed ita, ut verbi causa sine aqua, sine vino, sine oleo vas esse dicamus,
Cic. Fat. 11, 24:aqualis inanis (opp. plena),
Plaut. Mil. 3, 2, 41:tune inane quicquam putes esse, cum ita completa et conferta sint omnia, ut, etc.,
Cic. Ac. 2, 40, 125:quae spatium pleno possint distinguere inane,
Lucr. 1, 527:domum ejus exornatam et instructam, fere jam iste reddiderat nudam atque inanem,
Cic. Verr. 2, 2, 34, § 84:granum inane cassumque,
Plin. 18, 17, 45, § 161:quae (naves) inanes ad eum remitterentur,
Caes. B. G. 5, 23, 4; so,naves (opp. onustae),
id. B. C. 3, 8, 3; 3, 40, 4; Cic. Verr. 2, 5, 50, § 131; cf.:inde navigia inania et vacua hinc plena et onusta mittantur,
Plin. Pan. 31, 4:lagenae,
Cic. Fam. 16, 26, 2:mensa,
Plaut. Pers. 3, 1, 26:vix incedo inanis, ne ire posse cum onere existimes,
without a burden, id. Am. 1, 1, 174; cf.:ego bajulabo: tu, ut decet dominum, ante me ito inanis,
id. As. 3, 3, 70:janitor ad dantes vigilet: si pulset inanis Surdus, etc.,
emptyhanded, without presents, Prop. 4 (5), 5, 47:hic homo est inanis,
without money, without fortune, Plaut. Most. 3, 1, 44; id. Bacch. 3, 6, 2; id. Trin. 3, 2, 75:misera in civitate et inani,
Cic. Verr. 2, 2, 66, § 160:egentes inanesque discedere,
id. ib. 2, 2, 9, § 25 fin.:structores ad frumentum profecti inanes redierunt,
id. Att. 14, 3, 1; cf. id. Off. 3, 2, 6:equus,
without a rider, id. Verr. 2, 2, 66, § 160; cf.:quid, quod omnes consulares... simul atque assedisti partem istam subselliorum nudam atque inanem reliquerunt?
id. Cat. 1, 7, 16:absint inani funere neniae,
without a corpse, Hor. C. 2, 20, 21:parasitus,
unfed, hungry, Plaut. Stich. 1, 3, 78:venter,
hungry, Hor. S. 1, 6, 127; cf.:siccus, inanis Sperne cibum vilem,
id. ib. 2, 2, 14:quod inani sufficit alvo,
Juv. 5, 7:laeva,
without rings, Hor. S. 2, 7, 9:litterae,
empty, Cic. Fam. 6, 22, 1:paleae,
empty, light, Verg. G. 3, 134:nubila,
id. ib. 4, 196:venti,
id. A. 6, 740: tum ebur ex inani corpore extractum (a transl. of the Platon. apoleloipotos psuchên sômatos), lifeless, dead, Cic. Leg. 2, 18, 45 Mos.:corpus,
Ov. H. 15, 116; id. Am. 3, 9, 6; cf.in the foll.: vulgus,
i. e. the shades, Stat. Th. 1, 93; cf.umbra,
Ov. Tr. 3, 11, 25:imago,
id. F. 5, 463:regna Ditis,
Verg. A. 6, 269:Tartara,
Ov. M. 11, 670: leo, a lion ' s hide, Stat. Th. 1, 483; so,tigris,
id. ib. 6, 722:vultus,
i. e. blind, Sen. Phoen. 43: Gaurus, i. e. hollow (an extinct volcano), Juv. 9, 57. —With abl., gen., or ab (the last rare):B.nulla epistula inanis aliqua re utili,
Cic. Att. 2, 8, 1:Agyrinensis ager centum septuaginta aratoribus inanior est,
id. Verr. 2, 3, 52, § 121:sanguinis atque animi pectus inane,
Ov. H. 3, 60:corpus animae,
id. M. 13, 488; 2, 611; Prop. 3, 18 (4, 17), 32:lymphae dolium,
Hor. C. 3, 11, 26:pectus deorum,
Sil. 2, 309: inanis a marsupio, Prud. steph. 2, 104. —Subst.: ĭnāne, is, n., an empty space, a void (most freq. in Lucr.):II.scilicet hoc id erit vacuum quod inane vocamus,
Lucr. 1, 439:namque est in rebus inane,
id. 1, 330 sq.; cf. id. 1, 569; 2, 236:ita nullum inane, nihil esse individuum potest,
Cic. N. D. 1, 23, 65:plus esse inanis,
Lucr. 1, 365:inani,
ib. 524:inane,
id. 1, 369; 426; 507;514 et saep.: ad inane naturae,
Plin. 30, 1, 4, § 13:per inane,
through the air, Lucr. 1, 1018; 2, 65 et saep.; Verg. E. 6, 31; id. A. 12, 906; Plin. 8, 43, 68, § 169 et saep.— Abl.:inani,
Lucr. 1, 742; 1009:ab inani,
id. 1, 431:in inani,
id. 1, 1078; 2, 122:sine inani,
id. 1, 510; 532; 538:per inania,
id. 1, 223; Ov. M. 2, 506.Trop.A.In gen., empty, useless, worthless, vain, unprofitable:(β).aures ipsae, quid plenum, quid inane sit judicant,
Cic. Brut. 8, 34:quod honestum nos et laudabile esse dicamus, id illi cassum quiddam et inani vocis sono decoratum esse dicant,
id. Tusc. 5, 41, 119; cf.:honesti inane nomen esse,
id. Ac. 2, 22, 71:sin vera visa divina sunt, falsa autem et inania humana,
id. Div. 2, 62, 127:voces inanes fundere,
id. Tusc. 3, 18, 42; cf.elocutio,
id. de Or. 1, 6, 20:damnatus inani judicio,
Juv. 1, 47:vox,
Quint. 11, 3, 32:verba,
id. 8, 2, 17; 9, 3, 100; cf.verborum torrenti,
id. 10, 7, 23:crimen,
Cic. Verr. 2, 2, 72, § 177:o inanes nostras contentiones!
id. de Or. 3, 2, 7:o spes fallaces et cogitationes inanes meae!
id. Mil. 34, 94; cf.:inani et tenui spe te consolaris,
id. Rosc. Com. 14, 42:spes,
Verg. A. 10, 627:religio,
Cic. Rep. 1, 15 fin.:delectari multis inanibus rebus, ut gloriā, etc.,
id. Lael. 14, 49; 23, 86:cupiditates,
id. Fin. 1, 13, 46:causas nequidquam nectis inanes,
Verg. A. 9, 219:minae,
Hor. Epod. 6, 3:tempus inane peto, requiem spatiumque furori,
vacant, leisure, Verg. A. 4, 433; so,ternpora (with morae),
Val. Fl. 3, 657: tempora, in prosody, i. q. the Gr. kenos chronos, the use of a short syllable for a long one, Quint. 9, 4, 51 Spald.—With gen.:B.omnia plena consiliorum, inania verborum,
poor in words, Cic. de Or. 1, 9, 37:quae inanissima prudentiae reperta sunt,
id. Mur. 12, 26.—Of persons, vain, worthless, petty:C.Graii,
Lucr. 1, 639:homo inanis et regiae superbiae,
Sall. J. 64, 5:imagines, quibus inanissimi homines serviunt,
Lact. 2, 17, 8:inanes Hoc juvat,
Hor. S. 1, 4, 76; Liv. 45, 23, 16; Lucr. 1, 639:hi pressi et integri, contra inflati illi et inanes,
Quint. 12, 10, 16; cf.:illud vero pusilli animi et inanis,
Cic. Fam. 2, 17, 7:non negaverim totam Asiae regionem inaniora parere ingenia,
Liv. 45, 23, 16.—As subst.: ĭnāne, is, n., that which is empty or vain; emptiness, vanity, inanity:o curas hominum! o quantum est in rebus inane!
Pers. 1, 1:inane abscindere soldo,
Hor. S. 1, 2, 113.— Plur.:dum vitat humum, nubes et inania captet,
id. A. P. 230:inaina famae,
idle reports, Tac. A. 2, 76:inania belli,
id. ib. 2, 69.—Hence, adv.: ĭnānĭter, vainly, idly, uselessly:exsultare,
Cic. Tusc. 4, 6, 13:moveri,
id. Ac. 2, 15, 47; cf. id. ib. 2, 11, 34:pectus angere,
Hor. Ep. 2, 1, 211:medicas exercet inaniter artes,
Ov. M. 2, 618. -
3 inānis
inānis e, adj. with comp. and sup, empty, void: vas: domum reddere inanem: naves (opp. onustae), Cs.: naves, dismantled: tumulus, cenotaph, V.: sepulchrum, O.—Void, stripped, deserted, abandoned, unoccupied: civitas: egentes inanesque discedere, empty-handed: equus, without a rider: Absint inani funere neniae, without a corpse, H.: venter, hungry, H.: quod inani sufficit alvo, Iu.: laeva, without rings, H.: litterae, empty: paleae, light, V.: corpus, lifeless: galea, i. e. harmless, V.: umbra, O.: verba, a semblance of speech, V.: Gaurus (an extinct volcano), Iu.: epistula inanis aliquā re utili: ager centum aratoribus inanior est, less populous by: Sanguinis pectus inane, O.: lymphae dolium, H.—Fig., empty, useless, worthless, vain, unprofitable: Laborem inanem capit, T.: honesti inane nomen esse: elocutio: damnatus inani iudicio, Iu.: minae: multae res, ut gloria, unsubstantial: causas nectis inanīs, pretexts, V.: simulatio, Cs.: fama, unfounded, V.: Tempus, leisure, V.: omnia plena consiliorum, inania verborum, poor in words: quae inanissima prudentiae reperta sunt.—Of persons, vain, puffed up, worthless, petty: homo, S.: inanīs Hoc iuvat, empty heads, H.: animus: inaniora ingenia, L.* * *inanis, inane ADJvoid, empty, hollow; vain; inane, foolish -
4 Manes
Mānes, ĭum ( fem., Inscr. ap. Fea, Var. di Notiz. p. 174; Inscr. Grut. 786, 5), m. [manus, good; v. mane], with or without di.I.The deified souls of the departed, the ghosts or shades of the dead, the gods of the Lower World, infernal deities, manes (as benevolent spirits, opp. to larvae and lemures, malevolent spirits):B.deorum manium jura sancta sunto,
Cic. Leg. 2, 9, 22:Manibus divis mactatus,
Lucr. 6, 759:Manibu' divis Inferias mittunt,
id. 3, 52; Cic. Pis. 7, 16:sacrae (res) sunt quae Dis superis consecratae sunt: religiosae, quae Diis manibus relictae sunt,
Gai. Inst. 2, 4.—Esp., the departed spirit, ghost, shade of a person:II.nec patris Anchisae cinerem manesve revelli,
Verg. A. 4, 427:conjugis,
id. ib. 6, 119;3, 303: manes Virginiae,
Liv. 3, 58, 11; 21, 10, 3:camilli,
Juv. 2, 154; Sen. Contr. 3, 16, 21:Galbae,
Suet. Oth. 7. —In sing.:nomine Manem deum nuncupant,
App. de Deo Socr. 15, p. 50, 19.—Transf.A.The Lower World, infernal regions ( poet.):B.Manesque profundi,
Verg. G. 1, 243:haec Manes veniet mihi fama sub imos,
id. A. 4, 387:esse aliquos Manes et subterranea regna,
Juv. 3, 149. And in apposition:fabulae Manes,
Hor. C. 1, 4, 16. —Punishments inflicted in the Lower World ( poet.):C.quisque suos patimur Manes,
Verg. A. 6, 743 (Manes id est supplicia, Serv.); so Stat. Th. 8, 84; Aus. Ephem. 57. —A corpse (post-Aug.):accipiet manes parvula testa meos,
Prop. 2, 13, 32 (3, 5, 16); Liv. 31, 30:ea causa est, ut pleraeque alitum e manibus hominum oculos potissimum appetant,
Plin. 11, 37, 55, § 148; 16, 44, 85, § 234. -
5 neco
nĕco, āvi, ātum ( perf. necuit, Enn. ap. Prisc. p. 861 P.; v. infra; part. nectus, Ser. Samm. 33, 627; cf. Diom. p. 362 P.), 1, v. a. [Sanscr. naç, disappear; Gr. nekus, corpse, nekros, dead], to kill, slay, put to death, destroy (usually without a weapon, by poison, hunger, etc.; cf.: occido, interficio, interimo, perimo).I.Lit.: neci datus proprie dicitur, qui sine vulnere interfectus est, ut veneno aut fame, Paul. ex Fest. p. 162 Müll.:II.occisum a necato distingui quidam volunt, quod alterum a caedendo atque ictu fieri dicunt, alterum sine ictu, id. s. v. occisum, p. 178 ib.: necare aliquem odore taetro,
Lucr. 6, 787:plebem fame,
Cic. Q. Fr. 2, 3, 2:legatum P. R. vinculis ac verberibus necavit,
id. Imp. Pomp. 5, 11:aliquem igni,
Caes. B. G. 1, 53:aliquem ferro,
Hor. S. 2, 7, 58; Verg. A. 8, 488:veneno,
Suet. Ner. 43: securi Gell. 17, 21, 17; Juv. 10, 316:suspendiosa fame,
Plin. 8, 37, 56, § 134:vidissem nullos, matre necante, dies,
Ov. Am. 2, 14, 22:homines in ventre necandos conducit,
Juv. 6, 596:colubra necuit hominem,
Phaedr. 4, 14, 4.—Of impersonal subjects: hos pestis necuit, pars occidit illa duellis, Enn. ap. Prisc. p. 861 P. (Ann. v. 549 Vahl.):lien necat, renes dolent,
Plaut. Curc. 2, 1, 21:radices herbarum vomere,
Col. 2, 4, 1:salsi imbres necant frumenta,
Plin. 31, 4, 29, § 52:hedera arbores,
id. 16, 44, 92, § 243; cf. Laber. ap. Macr. Sat. 2, 7:aquae flammas necant,
quench, Plin. 31, 1, 1, § 2; to drown (late Lat.):deducti ad torrentem necati sunt,
Sulp. Sev. Hist. 1.—Trop.:quid te coërces et necas rectam indolem,
i. e. thwart, check, Sen. Hippol. 454.—So to worry or bore to death with talking, Plaut. Bacch. 5, 2, 43 (cf.:occidis saepe rogando,
Hor. Epod. 14, 5). -
6 summum
sŭpĕrus, a, um (ante-class. collat. form of the nom. sing. sŭpĕr in two passages:I.super inferque vicinus,
Cato, R. R. 149, 1:totus super ignis,
Lucr. 1, 649; gen. plur. in signif. I. B. 1. infra, superum, Verg. A. 1, 4; Ov. M. 1, 251 et saep.), adj. [super].Posit.A.Adj.1.In gen., that is above, upper, higher: inferus an superus tibi fert deus funera, Liv. And. ap. Prisc. p. 606 P.:2.at ita me di deaeque superi atque inferi et medioxumi,
Plaut. Cist. 2, 1, 36:omnes di deaeque superi, inferi,
Ter. Phorm. 4, 4, 6:ad superos deos potius quam ad inferos pervenisse,
Cic. Lael. 3, 12:limen superum inferumque salve,
Plaut. Merc. 5, 1, 1:portae Phrygiae limen,
id. Bacch. 4, 9, 31; 4, 9, 63; Novat. ap. Non. p. 336, 13 (Com. Rel. v. 49 Rib.):carmine di superi placantur, carmine manes,
Hor. Ep. 2, 1, 138:di,
id. C. 1, 1, 30; 4, 7, 18:superis deorum Gratus et imis,
id. ib. 1, 10, 19:ut omnia supera, infera, prima, ultima, media videremus,
Cic. Tusc. 1, 26, 64:spectatores superarum rerum atque caelestium,
id. N. D. 2, 56, 140:omnes caelicolas, omnes supera alta tenentes,
Verg. A. 6, 788:supera ad convexa,
to heaven, id. ib. 6, 241 (Rib. super); 6, 750; 10, 251: cum superum lumen nox intempesta teneret, Enn. ap. Macr. S. 6, 1, 14 (Ann. v. 106 Vahl.):lumen,
Lucr. 6, 856: templum superi Jovis, i. e. of the Capitoline Jupiter (opp. Juppiter inferus, i. e. Pluto), Cat. 55, 5; Sen. Herc. Fur. 48:domus deorum,
Ov. M. 4, 735: mare superum, the upper, i. e. the Adriatic and Ionian Sea (opp. mare inferum, the lower or Etruscan Sea), Plaut. Men. 2, 1, 11; Cic. de Or. 3, 19, 69; id. Att. 9, 3, 1; Liv. 41, 1, 3; Mel. 2, 4, 1; Plin. 3, 5, 10, § 44; Suet. Caes. 34; 44;so without mare (colloq.): iter ad superum,
Cic. Att. 9, 5, 1.—Adverb.:de supero, quom huc accesserit,
from above, Plaut. Am. 3, 4, 18; so,ex supero,
Lucr. 2, 227; 2, 241; 2, 248. —In partic., upper, i. e. of the upper regions or upper world (opp. the lower regions):B.supera de parte,
i. e. of the earth, Lucr. 6, 855:superas evadere ad auras,
Verg. A. 6, 128:superum ad lumen ire,
id. ib. 6, 680:aurae,
Ov. M. 5, 641:orae,
Verg. A. 2, 91:limen,
id. ib. 6, 680.—Substt.1.Sŭpĕri, orum, m.(α).They who are above (opp. inferi, those in the dungeon), Plaut. Aul. 2, 7, 6:(β).multum fleti ad superos,
i. e. those living on earth, Verg. A. 6, 481:(Pompeius) Quam apud superos habuerat magnitudinem, illibatam detulisset ad Inferos,
the inhabitants of the upper world, Vell. 2, 48, 2; cf.:ut oblitos superum paterere dolores,
Val. Fl. 1, 792: si nunc redire posset ad superos pater, Poet. ap. Charis. 5, p. 252:epistula ad superos scripta,
i. e. to the survivors, Plin. 2, 109, 112, § 248.—(Sc. di.) The gods above, the celestial deities:2.quae Superi Manesque dabant,
Verg. A. 10, 34:aspiciunt Superi mortalia,
Ov. M. 13, 70:o Superi!
id. ib. 1, 196; 14, 729;pro Superi,
id. Tr. 1, 2, 59:terris jactatus et alto Vi Superum,
Verg. A. 1, 4:illa propago Contemptrix Superum,
Ov. M. 1, 161:exemplo Superorum,
id. Tr. 4, 4, 19; so,Superorum,
id. P. 1, 1, 43:postquam res Asiae Priamique evertere gentem Immeritam visum Superis,
Verg. A. 3, 2:scilicet is Superis labor est,
id. ib. 4, 379; Hor. C. 1, 6, 16:superis deorum Gratus et imis,
id. ib. 1, 10, 19:flectere Superos,
Verg. A. 7, 312:te per Superos... oro,
id. ib. 2, 141 et saep.—sŭpĕra, orum, n.(α).The heavenly bodies:(β).Hicetas caelum, solem, lunam, stellas, supera denique omnia stare censet,
Cic. Ac. 2, 39, 123; cf.:cogitantes supera atque caelestia, haec nostra contemnimus,
id. ib. 2, 41, 127: di, quibus est potestas motus superum atque inferum, Enn. ap. Auct. Her. 2, 25, 38 (Trag. Rel. v. 163 Vahl.).—Higher places (sc. loca):II.supera semper petunt,
tend upwards, Cic. Tusc. 1, 18, 42:(Alecto) Cocyti petit sedem, supera ardua relinquens,
the upper world, Verg. A. 7, 562.Comp.: sŭpĕrĭor, ius.A.Lit., of place, higher, upper:B.inferiore omni spatio vacuo relicto, superiorem partem collis castris compleverant,
Caes. B. G. 7, 46:dejectus qui potest esse quisquam, nisi in inferiorem locum de superiore motus?
Cic. Caecin. 18, 50:in superiore qui habito cenaculo,
Plaut. Am. 3, 1, 3:tota domus superior vacat,
the upper part of, Cic. Att. 12, 10:superior accumbere,
Plaut. Most. 1, 1, 42:de loco superiore dicere,
i. e. from the tribunal, Cic. Verr. 2, 2, 42, § 102:agere,
i. e. from the rostra, id. ib. 2, 1, 5, § 14;and in gen. of the position of the speaker: multos et ex superiore et ex aequo loco sermones habitos,
id. Fam. 3, 8, 2:sive ex inferiore loco sive ex aequo sive ex superiore loquitur,
id. de Or. 3, 6, 23: ex loco superiore in ipsis fluminis ripis praeliabantur, from a height or eminence, Caes. B. G. 2, 23; so,ex loco superiore,
id. ib. 3, 4:loca,
id. ib. 1, 10, 4;3, 3, 2: ex superioribus locis in planitiem descendere,
id. B. C. 3, 98:qui in superiore acie constiterant,
id. B. G. 1, 24:ex superiore et ex inferiore scriptura docendum,
i. e. what goes before and after, the context, Cic. Inv. 2, 40, 117; cf.:posteriori superius non jungitur,
id. Ac. 2, 14, 44.—Trop.1.Of time or order of succession, former, past, previous, preceding:b.superiores solis defectiones,
Cic. Rep. 1, 16, 25:quid proxima, quid superiore nocte egeris,
id. Cat. 1, 1, 1:refecto ponte, quem superioribus diebus hostes resciderant,
Caes. B. G. 7, 58:superioribus aestivis,
Hirt. B. G. 8, 46:superioribus temporibus,
Cic. Fam. 5, 17, 1:tempus (opp. posterius),
id. Dom. 37, 99:tempora (opp. inferiora),
Suet. Claud. 41:annus,
Cic. Verr. 2, 3, 18, § 47:anno superiore,
id. Har. Resp. 8, 15:superioris anni acta,
Suet. Caes. 23:in superiore vita,
Cic. Sen. 8, 26: milites superioribus proeliis exercitati, [p. 1811] Caes. B. G. 2, 20:testimonium conveniens superiori facto,
Hirt. B. G. 8, 53:superius facinus novo scelere vincere,
Cic. Verr. 2, 5, 44, § 116:superioris more crudelitatis uti,
Nep. Thras. 3, 1:superius genus,
mentioned previously, Plin. 13, 25, 48, § 146:nuptiae,
former marriage, Cic. Clu. 6, 15:vir,
first husband, id. Caecin. 6, 17.—Esp., of age, time of life, etc., older, elder, senior, more advanced, former:2.omnis juventus omnesque superioris aetatis,
Caes. B. C. 2, 5:aetate superiores,
Varr. R. R. 2, 10, 1:superior Africanus,
the Elder, Cic. Verr. 2, 5, 10, § 25; id. Off. 1, 33, 121:Dionysius,
id. ib. 2, 7, 25; Nep. Dion, 1, 1; cf.:quid est aetas hominis, nisi memoria rerum veterum cum superiorum aetate contexitur,
Cic. Or. 34, 120.—Of strength or success in battle or any contest, victorious, conquering, stronger, superior:3. (α).Caesar quod hostes equitatu superiores esse intellegebat,
Caes. B. G. 7, 65:numero superiores,
Hirt. B. G. 8, 12:hoc ipso fiunt superiores, quod nullum acceperant detrimentum,
id. ib. 8, 19:se quo impudentius egerit, hoc superiorem discessurum,
Cic. Caecin. 1, 2:semper discessit superior,
Nep. Hann. 1, 2:si primo proelio Catilina superior discessisset,
Sall. C. 39, 4:ut nostri omnibus partibus superiores fuerint,
Caes. B. G. 5, 15:multo superiores bello esse,
Nep. Alcib. 4, 7:superiorem Appium in causa fecit,
Liv. 5, 7, 1.—With abl. respect.:(β).pecuniis superiores,
Cic. Rep. 2, 34, 59:loco, fortuna, fama superiores,
id. Lael. 25, 94:habes neminem honoris gradu superiorem,
id. Fam. 2, 18, 2:ordine,
id. ib. 13, 5, 2:facilitate et humanitate superior,
id. Off. 1, 26, 90:si superior ceteris rebus esses,
id. Div. in Caecil. 19, 61.—Absol.:III.ut ii, qui superiores sunt, submittere se debent in amicitia, sic quodam modo inferiores extollere,
Cic. Lael. 20, 72; cf. id. ib. 20, 71:ut quanto superiores sumus, tanto nos geramus summissius,
id. Off. 1, 26, 90:invident homines maxime paribus aut inferioribus... sed etiam superioribus invidetur,
id. de Or. 2, 52, 209:premendoque superiorem sese extollebat,
Liv. 22, 12, 12:cui omnem honorem, ut superiori habuit,
Vell. 2, 101, 1.Sup., in three forms, ‡ superrimus, supremus, and summus.A.‡ sŭperrĭmus, assumed as orig. form of supremus by Varr. L. L. 7, § 51 Mull.; Charis. p. 130 P.—B. 1.Lit. (only poet.; cf.2.summus, C. 1.): montesque supremos Silvifragis vexat flabris,
the highest points, the tops, summits, Lucr. 1, 274; so,montes,
Verg. G. 4, 460; Hor. Epod. 17, 68:rupes,
Sen. Oedip. 95:arx,
Claud. III. Cons. Hon. 167; cf.:supremae Tethyos unda,
Mart. Spect. 3, 6.—Trop.a. (α).In gen.: SOL OCCASVS SVPREMA TEMPESTAS ESTO, XII. Tab. ap. Gell. 17, 2, 10.—Hence, as subst.: suprēma, ae, f. (sc. tempestas), the last part of the day, the hour of sunset: suprema summum diei; hoc tempus duodecim Tabulae dicunt occasum esse solis;(β).sed postea lex praetoria id quoque tempus jubet esse supremum, quo praeco in comitio supremam pronuntiavit populo,
Varr. L. L. 6, § 5 Mull.; cf. Censor. de Die Nat. 24; Plin. 7, 60, 60, § 212:quae (urbs), quia postrema coaedificata est, Neapolis nominatur,
Cic. Verr. 2, 4, 53, § 119:supremo te sole domi manebo,
at sunset, Hor. Ep. 1, 5, 3:jubare exorto jam nocte suprema, Col. poet. 10, 294: in te suprema salus,
last hope, Verg. A. 12, 653: supremam bellis imposuisse manum, the last or finishing hand, Ov. R. Am. 114. — suprēmum, adverb., for the last time:quae mihi tunc primum, tunc est conspecta supremum,
Ov. M. 12, 526.—In partic., with regard to the close of life, last, closing, dying:1. 2.supremo vitae die,
Cic. Tusc. 1, 29, 71; id. Sen. 21, 78; id. Mur. 36, 75:dies,
id. Phil. 1, 14, 34; Hor. C. 1, 13, 20; id. Ep. 1, 4, 13:hora,
Tib. 1, 1, 59:tempus,
Hor. S. 1, 1, 98; Cat. 64, 151:incestum pontifices supremo supplicio sanciunto,
i. e. the penalty of death, Cic. Leg. 2, 9, 22:mors,
Hor. Ep. 2, 2, 173:finis,
id. ib. 2, 1, 12:iter,
id. C. 2, 17, 11:lumen,
Verg. A. 6, 735: sociamque tori vocat ore supremo, with his dying mouth, dying breath, Ov. M. 8, 521; so,ore,
id. Tr. 3, 3, 87:haec digressu dicta supremo Fundebat,
Verg. A. 8, 583:Nero in suprema ira duos calices crystallinos fregit,
in his last agony, Plin. 37, 2, 10, § 29;supremis suis annis,
in his last years, id. 23, 1, 27, § 58:suprema ejus cura,
id. 7, 45, 46, § 150:spoliatus illius supremi diei celebritate,
Cic. Mil. 32, 86: honor, the last honors, i. e. funeral rites or ceremonies, Verg. A. 11, 61:funera,
Ov. M. 3, 137:oscula,
id. ib. 6, 278:tori,
i. e. biers, id. F. 6, 668:ignis,
id. Am. 1, 15, 41:ignes,
id. M. 2, 620; 13, 583:officia,
Tac. A. 5, 2; Petr. 112, 1: judicia hominum, a last will or testament, Quint. 6, 3, 92; Plin. Ep. 7, 20, 7; 7, 31, 5; so,tabulae,
Mart. 5, 33, 1; 5, 41, 1:tituli,
i. e. an epitaph, id. ib. 9, 19, 3.—So of cities, etc.:Troiae sorte suprema,
Verg. A. 5, 190:dies regnis,
Ov. F. 2, 852. — suprēmum and suprēmō, adverb.:animam sepulcro Condimus, et magna supremum voce ciemus,
for the last time, for a last farewell, Verg. A. 3, 68; Plin. 11, 37, 55, § 150; Tac. H. 4, 14; Ov. M. 12, 526:anima exitura supremo,
Plin. 11, 53, 115, § 277.— Substt.suprēma, orum, n.(α).The last moments, the close of life, death:(β).ut me in supremis consolatus est!
Quint. 6, prooem. § 11; Tac. A. 6, 50; 12, 66; cf.:statua Herculis sentiens suprema tunicae,
the last agonies caused by it, Plin. 34, 8, 19, § 93:circa suprema Neronis,
the time of his death, id. 16, 44, 86, § 236; 7, 3, 3, § 33.—The last honors paid to the dead, funeral rites or ceremonies, a funeral:(γ).supremis divi Augusti,
Plin. 7, 3, 3, § 33; 16, 44, 86, § 236; Tac. A. 1, 61; 3, 49; 4, 44; id. H. 4, 59; 4, 45:suprema ferre (sc. munera),
Verg. A. 6, 213; cf. id. ib. 11, 25 al.—A last will, testament:(δ). b.nihil primo senatus die agi passus, nisi de supremis Augusti,
Tac. A. 1, 8:miles in supremis ordinandis ignarus uxorem esse praegnantem, etc.,
Dig. 29, 1, 36, § 2.—Of degree or rank, the highest, greatest, most exalted, supreme:C.multa, quae appellatur suprema, instituta in singulos duarum ovium, triginta boum... ultra quam (numerum) multam dicere in singulos jus non est, et propterea suprema appellatur, id est, summa et maxima,
Gell. 11, 1, 2 sq.:macies,
Verg. A. 3, 590:Juppiter supreme,
Plaut. Men. 5, 9, 55; id. Capt. 2, 3, 66; 5, 2, 23; id. Ps. 2, 2, 33; Ter. Ad. 2, 1, 42: Junonis supremus conjunx, Poet. ap. Plin. 35, 10, 37, § 115:med antidhac Supremum habuisti com item consiliis tuis,
most intimate, Plaut. Ps. 1, 1, 15.—summus, a, um [from sup-imus, sup-mus], uppermost, highest, topmost; the top of, highest part of (cf. Roby, Gram. 2, § 1295).1.Lit. (class., while supremus is mostly poet.):b.summum oportet olfactare vestimentum muliebre,
the top, outside of, Plaut. Men. 1, 2, 56: Galli summa arcis adorti Moenia, Enn. ap. Macr. S. 1, 4 (Ann. v. 169 Vahl.): Thyestes summis saxis fixus, id. ap. Cic. Tusc. 1, 44, 107 (Trag. v. 413 ib.): montibus summis, id. ap. Varr. L. L. 7, 71 Mull. (Epigr. v. 43 ib.):summum jugum montis,
Caes. B. G. 1, 21:summus mons,
the top of, id. ib. 1, 22:feriunt summos fulmina montes,
the mountain tops, Hor. C. 2, 10, 11; cf.: in summo montis vertice, Poet. ap. Quint. 8, 3, 48:locus castrorum,
Caes. B. G. 2, 23:in summa sacra via,
on the highest part of, Cic. Planc. 7, 17; cf. id. Verr. 2, 4, 53, § 119:in summa columna conlocare,
id. Div. 1, 24, 48:quam (urbem) ad summum theatrum,
id. Verr. 2, 4, 53, § 119:Janus summus ab imo,
Hor. Ep. 1, 1, 54:ad aquam summam appropinquare,
Cic. Fin. 4, 23, 64: mento summam aquam attingens enectus siti, Poet. ap. Cic. Tusc. 1, 5, 10:in aqua summa natare,
the top, surface of, Plaut. Cas. 2, 6, 33:apud summum puteum,
id. Mil. 4, 4, 16:per summa volare aequora,
Verg. A. 5, 819:summa cacumina linquunt,
id. ib. 6, 678:mari summo,
id. ib. 1, 110:prospexi Italiam summa ab unda,
id. ib. 6, 357:summaque per galeam delibans oscula,
id. ib. 12, 434:amphoras complures complet plumbo, summas operit auro,
Nep. Hann. 9, 3: summa procul villarum culmina fumant, Verg. E. 1, 83:summam cutem novacula decerpito,
Col. 12, 56, 1.—Of position, place, at table:summus ego (in triclinio) et prope me Viscus Thurinus et infra Varius, etc.,
I was highest, I reclined at the top, Hor. S. 2, 8, 20.—Hence, subst.: summus, i, m., he who sits in the highest place, at the head of the table:standum est in lecto, si quid de summo petas,
Plaut. Men. 1, 1, 27: is sermo, qui more majorum a summo adhibetur in poculis, by the head of the table, i. e. by the president of the feast, Cic. Sen. 14, 46; so,a summo dare (bibere),
Plaut. As. 5, 2, 41; Pers. 5, 1, 19.—summum, i, n., the top, surface; the highest place, the head of the table, etc.:2.ab ejus (frontis) summo, sicut palmae, rami quam late diffunduntur,
Caes. B. G. 6, 26:qui demersi sunt in aqua... si non longe absunt a summo,
Cic. Fin. 3, 14, 48:leviter a summo inflexum bacillum,
id. Div. 1, 17, 30:igitur discubuere... in summo Antonius,
Sall. H. 3, 4 Dietsch:puteos ac potius fontes habet: sunt enim in summo,
Plin. Ep. 2, 17, 25:nuces mersit in vinum et sive in summum redierant, sive subsederant, etc.,
Petr. 137 fin.: oratori summa riguerunt, the extremities of his body, Sen. Ira, 2, 3, 3.—In mal. part.:summa petere,
Mart. 11, 46, 6; Auct. Priap. 76.—Transf., of the voice:2.jubeo te salvere voce summa,
Plaut. As. 2, 2, 30; cf.:citaret Io Bacche! modo summa Voce, modo, etc.,
at the top of his voice, Hor. S. 1, 3, 7:vox (opp. ima),
Quint. 11, 3, 15:summa voce versus multos uno spiritu pronuntiare,
Cic. de Or. 1, 61, 261; cf.:summo haec clamore,
Plaut. Merc. prol. 59. —Adverb.: summum, at the utmost or farthest:exspectabam hodie, aut summum cras,
Cic. Att. 13, 21, 2:bis, terve summum,
id. Fam. 2, 1, 1:triduo aut summum quatriduo,
id. Mil. 9, 26; cf. Liv. 21, 35, and 31, 42 Drak.—Trop.a.Of time or order of succession, last, latest, final (rare but class.):b.haec est praestituta summa argento dies,
Plaut. Ps. 1, 3, 140; so,venit summa dies,
Verg. A. 2, 324:ad summam senectutem jactari, quam, etc.,
Cic. Rep. 1, 1, 1: vixit ad summam senectutem, to extreme old age, id. Fragm. ap. Non. 401, 31:cum esset summa senectute,
id. Phil. 8, 10, 31:in fluvium primi cecidere, in corpora summi,
Luc. 2, 211:summo carmine,
at the end, Hor. C. 3, 28, 13:eadem in argumentis ratio est, ut potentissima prima et summa ponantur,
the first and the last, at the beginning and the end, Quint. 6, 4, 22; cf. neutr. absol.: Celsus putat, primo firmum aliquod (argumentum) esse ponendum, summo firmissimum, imbecilliora medio;quia et initio movendus sit judex et summo impellendus,
at the last, at the close, id. 7, 1, 10.— Adverb.: summum, for the last time:nunc ego te infelix summum teneoque tuorque,
Albin. 1, 137. —Of rank, etc., highest, greatest, first, supreme, best, utmost, extreme; most distinguished, excellent, or noble; most important, weighty, or critical, etc. (so most freq. in prose and poetry): summa nituntur vi, Enn. ap. Macr. S. 6, 1 (Ann. v. 168 Vahl.): bellum gerentes summum summa industria, id. ap. Non. p. 402, 3 (Trag. v. 104 ib.):summi puerorum amores,
Cic. Lael. 10, 33:spes civium,
id. ib. 3, 11:fides, constantia justitiaque,
id. ib. 7, 25: in amore summo summaque inopia, Caec. ap. Cic. N. D. 3, 29, 72:qui in virtute summum bonum ponunt,
id. ib. 6, 20:non agam summo jure tecum,
id. Verr. 2, 5, 2, § 4:tres fratres summo loco nati,
id. Fam. 2, 18, 2:qui summo magistratui praeerat,
Caes. B. G. 1, 16:concedunt in uno Cn. Pompeio summa esse omnia,
Cic. Imp. Pomp. 17, 51:quae (vitia) summo opere vitare oportebit,
id. Inv. 1, 18, 26:turpitudo,
id. Lael. 17, 61:summum in cruciatum se venire,
Caes. B. G. 1, 31:scelus,
Sall. C. 12, 5:hiems,
the depth of winter, Cic. Verr. 2, 4, 40, § 86; id. Fam. 13, 60, 2:cum aestas summa esse coeperat,
id. Verr. 2, 5, 12, § 29; 2, 5, 31, § 80:ut summi virtute et animo praeessent imbecillioribus,
id. Rep. 1, 34, 51:summi ex Graecia sapientissimique homines,
id. ib. 1, 22, 36; cf.:summi homines ac summis ingeniis praediti,
id. de Or. 1, 2, 6:optimi et summi viri diligentia,
id. Rep. 1, 35, 54: cum par habetur honos summis et infimis [p. 1812] id. ib. 1, 34, 53: He. Quo honore'st illic? Ph. Summo atque ab summis viris, Plaut. Capt. 2, 2, 29:summus Juppiter,
id. Cist. 2, 1, 40:ubi summus imperator non adest ad exercitum,
id. Am. 1, 2, 6:miles summi inperatoris,
Cic. Imp. Pomp. 10, 28: deum qui non summum putet (amorem), Caecil. ap. Cic. Tusc. 4, 32, 68:amicus summus,
the best friend, Ter. Phorm. 5, 8 (9), 60; 1, 1, 1; id. And. 5, 6, 6; cf. absol.:nam is nostro Simulo fuit summus,
id. Ad. 3, 2, 54; so id. Eun. 2, 2, 40.— Poet. in neutr. plur.:summa ducum Atrides,
the chief, Ov. Am. 1, 9, 37; cf. Lucr. 1, 86:summo rei publicae tempore,
at a most important period, most critical juncture, Cic. Phil. 5, 17, 46:in summo et periculosissimo rei publicae tempore,
id. Fl. 3, 6; cf.:summa salus rei publicae,
id. Cat. 1, 5, 11: quod summa res publica in hujus periculo tentatur, the highest welfare of the State, the common welfare, the good of the State, the whole State or commonwealth, id. Rosc. Am. 51, 148; so,res publica,
id. Planc. 27, 66; id. Verr. 2, 2, 10, § 28; id. Cat. 1, 6, 14; 3, 6, 13; id. Inv. 1, 16, 23; Cael. ap. Cic. Fam. 8, 14, 2:ad summam rem publicam,
Liv. 33, 45, 4 al.:quo res summa loco, Panthu?
the general cause, Verg. A. 2, 322: mene igitur socium summis adjungere rebus, Nise, fugis? in these enterprises of highest moment, etc., id. ib. 9, 199; esp.: summum jus, a right pushed to an extreme:non agam summo jure tecum,
deal exactingly, Cic. Verr. 2, 5, 2, § 4; cf.: exsistunt etiam saepe injuriae calumnia quadam et nimis callida juris interpretatione;ex quo illud summum jus summa injuria factum est, jam tritum sermone proverbium,
id. Off. 1, 10, 33. — Hence, summē, adv., in the highest degree, most highly or greatly, extremely:quod me sollicitare summe solet,
Cic. de Or. 2, 72, 295:cupere aliquid,
id. Quint. 21, 69; Caes. B. C. 3, 15:contendere,
Cic. Quint. 24, 77: studere, Mat. ap. Cic. Fam. 11, 28, 2:diffidere,
Cic. Fam. 4, 7, 2:admirari,
Quint. 10, 1, 70:summe jucundum,
Cic. Fam. 13, 18, 2:officiosi,
id. Verr. 2, 1, 24, § 63:summe disertus vir,
Quint. 12, 1, 23:summe munitus locus,
Hor. Ep. 2, 2, 31:summe haec omnia mihi videntur esse laudanda,
Cic. Div. in Caecil. 17, 57:mei summe observantissimus,
Plin. Ep. 10, 26 (11), 1. -
7 Superi
sŭpĕrus, a, um (ante-class. collat. form of the nom. sing. sŭpĕr in two passages:I.super inferque vicinus,
Cato, R. R. 149, 1:totus super ignis,
Lucr. 1, 649; gen. plur. in signif. I. B. 1. infra, superum, Verg. A. 1, 4; Ov. M. 1, 251 et saep.), adj. [super].Posit.A.Adj.1.In gen., that is above, upper, higher: inferus an superus tibi fert deus funera, Liv. And. ap. Prisc. p. 606 P.:2.at ita me di deaeque superi atque inferi et medioxumi,
Plaut. Cist. 2, 1, 36:omnes di deaeque superi, inferi,
Ter. Phorm. 4, 4, 6:ad superos deos potius quam ad inferos pervenisse,
Cic. Lael. 3, 12:limen superum inferumque salve,
Plaut. Merc. 5, 1, 1:portae Phrygiae limen,
id. Bacch. 4, 9, 31; 4, 9, 63; Novat. ap. Non. p. 336, 13 (Com. Rel. v. 49 Rib.):carmine di superi placantur, carmine manes,
Hor. Ep. 2, 1, 138:di,
id. C. 1, 1, 30; 4, 7, 18:superis deorum Gratus et imis,
id. ib. 1, 10, 19:ut omnia supera, infera, prima, ultima, media videremus,
Cic. Tusc. 1, 26, 64:spectatores superarum rerum atque caelestium,
id. N. D. 2, 56, 140:omnes caelicolas, omnes supera alta tenentes,
Verg. A. 6, 788:supera ad convexa,
to heaven, id. ib. 6, 241 (Rib. super); 6, 750; 10, 251: cum superum lumen nox intempesta teneret, Enn. ap. Macr. S. 6, 1, 14 (Ann. v. 106 Vahl.):lumen,
Lucr. 6, 856: templum superi Jovis, i. e. of the Capitoline Jupiter (opp. Juppiter inferus, i. e. Pluto), Cat. 55, 5; Sen. Herc. Fur. 48:domus deorum,
Ov. M. 4, 735: mare superum, the upper, i. e. the Adriatic and Ionian Sea (opp. mare inferum, the lower or Etruscan Sea), Plaut. Men. 2, 1, 11; Cic. de Or. 3, 19, 69; id. Att. 9, 3, 1; Liv. 41, 1, 3; Mel. 2, 4, 1; Plin. 3, 5, 10, § 44; Suet. Caes. 34; 44;so without mare (colloq.): iter ad superum,
Cic. Att. 9, 5, 1.—Adverb.:de supero, quom huc accesserit,
from above, Plaut. Am. 3, 4, 18; so,ex supero,
Lucr. 2, 227; 2, 241; 2, 248. —In partic., upper, i. e. of the upper regions or upper world (opp. the lower regions):B.supera de parte,
i. e. of the earth, Lucr. 6, 855:superas evadere ad auras,
Verg. A. 6, 128:superum ad lumen ire,
id. ib. 6, 680:aurae,
Ov. M. 5, 641:orae,
Verg. A. 2, 91:limen,
id. ib. 6, 680.—Substt.1.Sŭpĕri, orum, m.(α).They who are above (opp. inferi, those in the dungeon), Plaut. Aul. 2, 7, 6:(β).multum fleti ad superos,
i. e. those living on earth, Verg. A. 6, 481:(Pompeius) Quam apud superos habuerat magnitudinem, illibatam detulisset ad Inferos,
the inhabitants of the upper world, Vell. 2, 48, 2; cf.:ut oblitos superum paterere dolores,
Val. Fl. 1, 792: si nunc redire posset ad superos pater, Poet. ap. Charis. 5, p. 252:epistula ad superos scripta,
i. e. to the survivors, Plin. 2, 109, 112, § 248.—(Sc. di.) The gods above, the celestial deities:2.quae Superi Manesque dabant,
Verg. A. 10, 34:aspiciunt Superi mortalia,
Ov. M. 13, 70:o Superi!
id. ib. 1, 196; 14, 729;pro Superi,
id. Tr. 1, 2, 59:terris jactatus et alto Vi Superum,
Verg. A. 1, 4:illa propago Contemptrix Superum,
Ov. M. 1, 161:exemplo Superorum,
id. Tr. 4, 4, 19; so,Superorum,
id. P. 1, 1, 43:postquam res Asiae Priamique evertere gentem Immeritam visum Superis,
Verg. A. 3, 2:scilicet is Superis labor est,
id. ib. 4, 379; Hor. C. 1, 6, 16:superis deorum Gratus et imis,
id. ib. 1, 10, 19:flectere Superos,
Verg. A. 7, 312:te per Superos... oro,
id. ib. 2, 141 et saep.—sŭpĕra, orum, n.(α).The heavenly bodies:(β).Hicetas caelum, solem, lunam, stellas, supera denique omnia stare censet,
Cic. Ac. 2, 39, 123; cf.:cogitantes supera atque caelestia, haec nostra contemnimus,
id. ib. 2, 41, 127: di, quibus est potestas motus superum atque inferum, Enn. ap. Auct. Her. 2, 25, 38 (Trag. Rel. v. 163 Vahl.).—Higher places (sc. loca):II.supera semper petunt,
tend upwards, Cic. Tusc. 1, 18, 42:(Alecto) Cocyti petit sedem, supera ardua relinquens,
the upper world, Verg. A. 7, 562.Comp.: sŭpĕrĭor, ius.A.Lit., of place, higher, upper:B.inferiore omni spatio vacuo relicto, superiorem partem collis castris compleverant,
Caes. B. G. 7, 46:dejectus qui potest esse quisquam, nisi in inferiorem locum de superiore motus?
Cic. Caecin. 18, 50:in superiore qui habito cenaculo,
Plaut. Am. 3, 1, 3:tota domus superior vacat,
the upper part of, Cic. Att. 12, 10:superior accumbere,
Plaut. Most. 1, 1, 42:de loco superiore dicere,
i. e. from the tribunal, Cic. Verr. 2, 2, 42, § 102:agere,
i. e. from the rostra, id. ib. 2, 1, 5, § 14;and in gen. of the position of the speaker: multos et ex superiore et ex aequo loco sermones habitos,
id. Fam. 3, 8, 2:sive ex inferiore loco sive ex aequo sive ex superiore loquitur,
id. de Or. 3, 6, 23: ex loco superiore in ipsis fluminis ripis praeliabantur, from a height or eminence, Caes. B. G. 2, 23; so,ex loco superiore,
id. ib. 3, 4:loca,
id. ib. 1, 10, 4;3, 3, 2: ex superioribus locis in planitiem descendere,
id. B. C. 3, 98:qui in superiore acie constiterant,
id. B. G. 1, 24:ex superiore et ex inferiore scriptura docendum,
i. e. what goes before and after, the context, Cic. Inv. 2, 40, 117; cf.:posteriori superius non jungitur,
id. Ac. 2, 14, 44.—Trop.1.Of time or order of succession, former, past, previous, preceding:b.superiores solis defectiones,
Cic. Rep. 1, 16, 25:quid proxima, quid superiore nocte egeris,
id. Cat. 1, 1, 1:refecto ponte, quem superioribus diebus hostes resciderant,
Caes. B. G. 7, 58:superioribus aestivis,
Hirt. B. G. 8, 46:superioribus temporibus,
Cic. Fam. 5, 17, 1:tempus (opp. posterius),
id. Dom. 37, 99:tempora (opp. inferiora),
Suet. Claud. 41:annus,
Cic. Verr. 2, 3, 18, § 47:anno superiore,
id. Har. Resp. 8, 15:superioris anni acta,
Suet. Caes. 23:in superiore vita,
Cic. Sen. 8, 26: milites superioribus proeliis exercitati, [p. 1811] Caes. B. G. 2, 20:testimonium conveniens superiori facto,
Hirt. B. G. 8, 53:superius facinus novo scelere vincere,
Cic. Verr. 2, 5, 44, § 116:superioris more crudelitatis uti,
Nep. Thras. 3, 1:superius genus,
mentioned previously, Plin. 13, 25, 48, § 146:nuptiae,
former marriage, Cic. Clu. 6, 15:vir,
first husband, id. Caecin. 6, 17.—Esp., of age, time of life, etc., older, elder, senior, more advanced, former:2.omnis juventus omnesque superioris aetatis,
Caes. B. C. 2, 5:aetate superiores,
Varr. R. R. 2, 10, 1:superior Africanus,
the Elder, Cic. Verr. 2, 5, 10, § 25; id. Off. 1, 33, 121:Dionysius,
id. ib. 2, 7, 25; Nep. Dion, 1, 1; cf.:quid est aetas hominis, nisi memoria rerum veterum cum superiorum aetate contexitur,
Cic. Or. 34, 120.—Of strength or success in battle or any contest, victorious, conquering, stronger, superior:3. (α).Caesar quod hostes equitatu superiores esse intellegebat,
Caes. B. G. 7, 65:numero superiores,
Hirt. B. G. 8, 12:hoc ipso fiunt superiores, quod nullum acceperant detrimentum,
id. ib. 8, 19:se quo impudentius egerit, hoc superiorem discessurum,
Cic. Caecin. 1, 2:semper discessit superior,
Nep. Hann. 1, 2:si primo proelio Catilina superior discessisset,
Sall. C. 39, 4:ut nostri omnibus partibus superiores fuerint,
Caes. B. G. 5, 15:multo superiores bello esse,
Nep. Alcib. 4, 7:superiorem Appium in causa fecit,
Liv. 5, 7, 1.—With abl. respect.:(β).pecuniis superiores,
Cic. Rep. 2, 34, 59:loco, fortuna, fama superiores,
id. Lael. 25, 94:habes neminem honoris gradu superiorem,
id. Fam. 2, 18, 2:ordine,
id. ib. 13, 5, 2:facilitate et humanitate superior,
id. Off. 1, 26, 90:si superior ceteris rebus esses,
id. Div. in Caecil. 19, 61.—Absol.:III.ut ii, qui superiores sunt, submittere se debent in amicitia, sic quodam modo inferiores extollere,
Cic. Lael. 20, 72; cf. id. ib. 20, 71:ut quanto superiores sumus, tanto nos geramus summissius,
id. Off. 1, 26, 90:invident homines maxime paribus aut inferioribus... sed etiam superioribus invidetur,
id. de Or. 2, 52, 209:premendoque superiorem sese extollebat,
Liv. 22, 12, 12:cui omnem honorem, ut superiori habuit,
Vell. 2, 101, 1.Sup., in three forms, ‡ superrimus, supremus, and summus.A.‡ sŭperrĭmus, assumed as orig. form of supremus by Varr. L. L. 7, § 51 Mull.; Charis. p. 130 P.—B. 1.Lit. (only poet.; cf.2.summus, C. 1.): montesque supremos Silvifragis vexat flabris,
the highest points, the tops, summits, Lucr. 1, 274; so,montes,
Verg. G. 4, 460; Hor. Epod. 17, 68:rupes,
Sen. Oedip. 95:arx,
Claud. III. Cons. Hon. 167; cf.:supremae Tethyos unda,
Mart. Spect. 3, 6.—Trop.a. (α).In gen.: SOL OCCASVS SVPREMA TEMPESTAS ESTO, XII. Tab. ap. Gell. 17, 2, 10.—Hence, as subst.: suprēma, ae, f. (sc. tempestas), the last part of the day, the hour of sunset: suprema summum diei; hoc tempus duodecim Tabulae dicunt occasum esse solis;(β).sed postea lex praetoria id quoque tempus jubet esse supremum, quo praeco in comitio supremam pronuntiavit populo,
Varr. L. L. 6, § 5 Mull.; cf. Censor. de Die Nat. 24; Plin. 7, 60, 60, § 212:quae (urbs), quia postrema coaedificata est, Neapolis nominatur,
Cic. Verr. 2, 4, 53, § 119:supremo te sole domi manebo,
at sunset, Hor. Ep. 1, 5, 3:jubare exorto jam nocte suprema, Col. poet. 10, 294: in te suprema salus,
last hope, Verg. A. 12, 653: supremam bellis imposuisse manum, the last or finishing hand, Ov. R. Am. 114. — suprēmum, adverb., for the last time:quae mihi tunc primum, tunc est conspecta supremum,
Ov. M. 12, 526.—In partic., with regard to the close of life, last, closing, dying:1. 2.supremo vitae die,
Cic. Tusc. 1, 29, 71; id. Sen. 21, 78; id. Mur. 36, 75:dies,
id. Phil. 1, 14, 34; Hor. C. 1, 13, 20; id. Ep. 1, 4, 13:hora,
Tib. 1, 1, 59:tempus,
Hor. S. 1, 1, 98; Cat. 64, 151:incestum pontifices supremo supplicio sanciunto,
i. e. the penalty of death, Cic. Leg. 2, 9, 22:mors,
Hor. Ep. 2, 2, 173:finis,
id. ib. 2, 1, 12:iter,
id. C. 2, 17, 11:lumen,
Verg. A. 6, 735: sociamque tori vocat ore supremo, with his dying mouth, dying breath, Ov. M. 8, 521; so,ore,
id. Tr. 3, 3, 87:haec digressu dicta supremo Fundebat,
Verg. A. 8, 583:Nero in suprema ira duos calices crystallinos fregit,
in his last agony, Plin. 37, 2, 10, § 29;supremis suis annis,
in his last years, id. 23, 1, 27, § 58:suprema ejus cura,
id. 7, 45, 46, § 150:spoliatus illius supremi diei celebritate,
Cic. Mil. 32, 86: honor, the last honors, i. e. funeral rites or ceremonies, Verg. A. 11, 61:funera,
Ov. M. 3, 137:oscula,
id. ib. 6, 278:tori,
i. e. biers, id. F. 6, 668:ignis,
id. Am. 1, 15, 41:ignes,
id. M. 2, 620; 13, 583:officia,
Tac. A. 5, 2; Petr. 112, 1: judicia hominum, a last will or testament, Quint. 6, 3, 92; Plin. Ep. 7, 20, 7; 7, 31, 5; so,tabulae,
Mart. 5, 33, 1; 5, 41, 1:tituli,
i. e. an epitaph, id. ib. 9, 19, 3.—So of cities, etc.:Troiae sorte suprema,
Verg. A. 5, 190:dies regnis,
Ov. F. 2, 852. — suprēmum and suprēmō, adverb.:animam sepulcro Condimus, et magna supremum voce ciemus,
for the last time, for a last farewell, Verg. A. 3, 68; Plin. 11, 37, 55, § 150; Tac. H. 4, 14; Ov. M. 12, 526:anima exitura supremo,
Plin. 11, 53, 115, § 277.— Substt.suprēma, orum, n.(α).The last moments, the close of life, death:(β).ut me in supremis consolatus est!
Quint. 6, prooem. § 11; Tac. A. 6, 50; 12, 66; cf.:statua Herculis sentiens suprema tunicae,
the last agonies caused by it, Plin. 34, 8, 19, § 93:circa suprema Neronis,
the time of his death, id. 16, 44, 86, § 236; 7, 3, 3, § 33.—The last honors paid to the dead, funeral rites or ceremonies, a funeral:(γ).supremis divi Augusti,
Plin. 7, 3, 3, § 33; 16, 44, 86, § 236; Tac. A. 1, 61; 3, 49; 4, 44; id. H. 4, 59; 4, 45:suprema ferre (sc. munera),
Verg. A. 6, 213; cf. id. ib. 11, 25 al.—A last will, testament:(δ). b.nihil primo senatus die agi passus, nisi de supremis Augusti,
Tac. A. 1, 8:miles in supremis ordinandis ignarus uxorem esse praegnantem, etc.,
Dig. 29, 1, 36, § 2.—Of degree or rank, the highest, greatest, most exalted, supreme:C.multa, quae appellatur suprema, instituta in singulos duarum ovium, triginta boum... ultra quam (numerum) multam dicere in singulos jus non est, et propterea suprema appellatur, id est, summa et maxima,
Gell. 11, 1, 2 sq.:macies,
Verg. A. 3, 590:Juppiter supreme,
Plaut. Men. 5, 9, 55; id. Capt. 2, 3, 66; 5, 2, 23; id. Ps. 2, 2, 33; Ter. Ad. 2, 1, 42: Junonis supremus conjunx, Poet. ap. Plin. 35, 10, 37, § 115:med antidhac Supremum habuisti com item consiliis tuis,
most intimate, Plaut. Ps. 1, 1, 15.—summus, a, um [from sup-imus, sup-mus], uppermost, highest, topmost; the top of, highest part of (cf. Roby, Gram. 2, § 1295).1.Lit. (class., while supremus is mostly poet.):b.summum oportet olfactare vestimentum muliebre,
the top, outside of, Plaut. Men. 1, 2, 56: Galli summa arcis adorti Moenia, Enn. ap. Macr. S. 1, 4 (Ann. v. 169 Vahl.): Thyestes summis saxis fixus, id. ap. Cic. Tusc. 1, 44, 107 (Trag. v. 413 ib.): montibus summis, id. ap. Varr. L. L. 7, 71 Mull. (Epigr. v. 43 ib.):summum jugum montis,
Caes. B. G. 1, 21:summus mons,
the top of, id. ib. 1, 22:feriunt summos fulmina montes,
the mountain tops, Hor. C. 2, 10, 11; cf.: in summo montis vertice, Poet. ap. Quint. 8, 3, 48:locus castrorum,
Caes. B. G. 2, 23:in summa sacra via,
on the highest part of, Cic. Planc. 7, 17; cf. id. Verr. 2, 4, 53, § 119:in summa columna conlocare,
id. Div. 1, 24, 48:quam (urbem) ad summum theatrum,
id. Verr. 2, 4, 53, § 119:Janus summus ab imo,
Hor. Ep. 1, 1, 54:ad aquam summam appropinquare,
Cic. Fin. 4, 23, 64: mento summam aquam attingens enectus siti, Poet. ap. Cic. Tusc. 1, 5, 10:in aqua summa natare,
the top, surface of, Plaut. Cas. 2, 6, 33:apud summum puteum,
id. Mil. 4, 4, 16:per summa volare aequora,
Verg. A. 5, 819:summa cacumina linquunt,
id. ib. 6, 678:mari summo,
id. ib. 1, 110:prospexi Italiam summa ab unda,
id. ib. 6, 357:summaque per galeam delibans oscula,
id. ib. 12, 434:amphoras complures complet plumbo, summas operit auro,
Nep. Hann. 9, 3: summa procul villarum culmina fumant, Verg. E. 1, 83:summam cutem novacula decerpito,
Col. 12, 56, 1.—Of position, place, at table:summus ego (in triclinio) et prope me Viscus Thurinus et infra Varius, etc.,
I was highest, I reclined at the top, Hor. S. 2, 8, 20.—Hence, subst.: summus, i, m., he who sits in the highest place, at the head of the table:standum est in lecto, si quid de summo petas,
Plaut. Men. 1, 1, 27: is sermo, qui more majorum a summo adhibetur in poculis, by the head of the table, i. e. by the president of the feast, Cic. Sen. 14, 46; so,a summo dare (bibere),
Plaut. As. 5, 2, 41; Pers. 5, 1, 19.—summum, i, n., the top, surface; the highest place, the head of the table, etc.:2.ab ejus (frontis) summo, sicut palmae, rami quam late diffunduntur,
Caes. B. G. 6, 26:qui demersi sunt in aqua... si non longe absunt a summo,
Cic. Fin. 3, 14, 48:leviter a summo inflexum bacillum,
id. Div. 1, 17, 30:igitur discubuere... in summo Antonius,
Sall. H. 3, 4 Dietsch:puteos ac potius fontes habet: sunt enim in summo,
Plin. Ep. 2, 17, 25:nuces mersit in vinum et sive in summum redierant, sive subsederant, etc.,
Petr. 137 fin.: oratori summa riguerunt, the extremities of his body, Sen. Ira, 2, 3, 3.—In mal. part.:summa petere,
Mart. 11, 46, 6; Auct. Priap. 76.—Transf., of the voice:2.jubeo te salvere voce summa,
Plaut. As. 2, 2, 30; cf.:citaret Io Bacche! modo summa Voce, modo, etc.,
at the top of his voice, Hor. S. 1, 3, 7:vox (opp. ima),
Quint. 11, 3, 15:summa voce versus multos uno spiritu pronuntiare,
Cic. de Or. 1, 61, 261; cf.:summo haec clamore,
Plaut. Merc. prol. 59. —Adverb.: summum, at the utmost or farthest:exspectabam hodie, aut summum cras,
Cic. Att. 13, 21, 2:bis, terve summum,
id. Fam. 2, 1, 1:triduo aut summum quatriduo,
id. Mil. 9, 26; cf. Liv. 21, 35, and 31, 42 Drak.—Trop.a.Of time or order of succession, last, latest, final (rare but class.):b.haec est praestituta summa argento dies,
Plaut. Ps. 1, 3, 140; so,venit summa dies,
Verg. A. 2, 324:ad summam senectutem jactari, quam, etc.,
Cic. Rep. 1, 1, 1: vixit ad summam senectutem, to extreme old age, id. Fragm. ap. Non. 401, 31:cum esset summa senectute,
id. Phil. 8, 10, 31:in fluvium primi cecidere, in corpora summi,
Luc. 2, 211:summo carmine,
at the end, Hor. C. 3, 28, 13:eadem in argumentis ratio est, ut potentissima prima et summa ponantur,
the first and the last, at the beginning and the end, Quint. 6, 4, 22; cf. neutr. absol.: Celsus putat, primo firmum aliquod (argumentum) esse ponendum, summo firmissimum, imbecilliora medio;quia et initio movendus sit judex et summo impellendus,
at the last, at the close, id. 7, 1, 10.— Adverb.: summum, for the last time:nunc ego te infelix summum teneoque tuorque,
Albin. 1, 137. —Of rank, etc., highest, greatest, first, supreme, best, utmost, extreme; most distinguished, excellent, or noble; most important, weighty, or critical, etc. (so most freq. in prose and poetry): summa nituntur vi, Enn. ap. Macr. S. 6, 1 (Ann. v. 168 Vahl.): bellum gerentes summum summa industria, id. ap. Non. p. 402, 3 (Trag. v. 104 ib.):summi puerorum amores,
Cic. Lael. 10, 33:spes civium,
id. ib. 3, 11:fides, constantia justitiaque,
id. ib. 7, 25: in amore summo summaque inopia, Caec. ap. Cic. N. D. 3, 29, 72:qui in virtute summum bonum ponunt,
id. ib. 6, 20:non agam summo jure tecum,
id. Verr. 2, 5, 2, § 4:tres fratres summo loco nati,
id. Fam. 2, 18, 2:qui summo magistratui praeerat,
Caes. B. G. 1, 16:concedunt in uno Cn. Pompeio summa esse omnia,
Cic. Imp. Pomp. 17, 51:quae (vitia) summo opere vitare oportebit,
id. Inv. 1, 18, 26:turpitudo,
id. Lael. 17, 61:summum in cruciatum se venire,
Caes. B. G. 1, 31:scelus,
Sall. C. 12, 5:hiems,
the depth of winter, Cic. Verr. 2, 4, 40, § 86; id. Fam. 13, 60, 2:cum aestas summa esse coeperat,
id. Verr. 2, 5, 12, § 29; 2, 5, 31, § 80:ut summi virtute et animo praeessent imbecillioribus,
id. Rep. 1, 34, 51:summi ex Graecia sapientissimique homines,
id. ib. 1, 22, 36; cf.:summi homines ac summis ingeniis praediti,
id. de Or. 1, 2, 6:optimi et summi viri diligentia,
id. Rep. 1, 35, 54: cum par habetur honos summis et infimis [p. 1812] id. ib. 1, 34, 53: He. Quo honore'st illic? Ph. Summo atque ab summis viris, Plaut. Capt. 2, 2, 29:summus Juppiter,
id. Cist. 2, 1, 40:ubi summus imperator non adest ad exercitum,
id. Am. 1, 2, 6:miles summi inperatoris,
Cic. Imp. Pomp. 10, 28: deum qui non summum putet (amorem), Caecil. ap. Cic. Tusc. 4, 32, 68:amicus summus,
the best friend, Ter. Phorm. 5, 8 (9), 60; 1, 1, 1; id. And. 5, 6, 6; cf. absol.:nam is nostro Simulo fuit summus,
id. Ad. 3, 2, 54; so id. Eun. 2, 2, 40.— Poet. in neutr. plur.:summa ducum Atrides,
the chief, Ov. Am. 1, 9, 37; cf. Lucr. 1, 86:summo rei publicae tempore,
at a most important period, most critical juncture, Cic. Phil. 5, 17, 46:in summo et periculosissimo rei publicae tempore,
id. Fl. 3, 6; cf.:summa salus rei publicae,
id. Cat. 1, 5, 11: quod summa res publica in hujus periculo tentatur, the highest welfare of the State, the common welfare, the good of the State, the whole State or commonwealth, id. Rosc. Am. 51, 148; so,res publica,
id. Planc. 27, 66; id. Verr. 2, 2, 10, § 28; id. Cat. 1, 6, 14; 3, 6, 13; id. Inv. 1, 16, 23; Cael. ap. Cic. Fam. 8, 14, 2:ad summam rem publicam,
Liv. 33, 45, 4 al.:quo res summa loco, Panthu?
the general cause, Verg. A. 2, 322: mene igitur socium summis adjungere rebus, Nise, fugis? in these enterprises of highest moment, etc., id. ib. 9, 199; esp.: summum jus, a right pushed to an extreme:non agam summo jure tecum,
deal exactingly, Cic. Verr. 2, 5, 2, § 4; cf.: exsistunt etiam saepe injuriae calumnia quadam et nimis callida juris interpretatione;ex quo illud summum jus summa injuria factum est, jam tritum sermone proverbium,
id. Off. 1, 10, 33. — Hence, summē, adv., in the highest degree, most highly or greatly, extremely:quod me sollicitare summe solet,
Cic. de Or. 2, 72, 295:cupere aliquid,
id. Quint. 21, 69; Caes. B. C. 3, 15:contendere,
Cic. Quint. 24, 77: studere, Mat. ap. Cic. Fam. 11, 28, 2:diffidere,
Cic. Fam. 4, 7, 2:admirari,
Quint. 10, 1, 70:summe jucundum,
Cic. Fam. 13, 18, 2:officiosi,
id. Verr. 2, 1, 24, § 63:summe disertus vir,
Quint. 12, 1, 23:summe munitus locus,
Hor. Ep. 2, 2, 31:summe haec omnia mihi videntur esse laudanda,
Cic. Div. in Caecil. 17, 57:mei summe observantissimus,
Plin. Ep. 10, 26 (11), 1. -
8 superus
sŭpĕrus, a, um (ante-class. collat. form of the nom. sing. sŭpĕr in two passages:I.super inferque vicinus,
Cato, R. R. 149, 1:totus super ignis,
Lucr. 1, 649; gen. plur. in signif. I. B. 1. infra, superum, Verg. A. 1, 4; Ov. M. 1, 251 et saep.), adj. [super].Posit.A.Adj.1.In gen., that is above, upper, higher: inferus an superus tibi fert deus funera, Liv. And. ap. Prisc. p. 606 P.:2.at ita me di deaeque superi atque inferi et medioxumi,
Plaut. Cist. 2, 1, 36:omnes di deaeque superi, inferi,
Ter. Phorm. 4, 4, 6:ad superos deos potius quam ad inferos pervenisse,
Cic. Lael. 3, 12:limen superum inferumque salve,
Plaut. Merc. 5, 1, 1:portae Phrygiae limen,
id. Bacch. 4, 9, 31; 4, 9, 63; Novat. ap. Non. p. 336, 13 (Com. Rel. v. 49 Rib.):carmine di superi placantur, carmine manes,
Hor. Ep. 2, 1, 138:di,
id. C. 1, 1, 30; 4, 7, 18:superis deorum Gratus et imis,
id. ib. 1, 10, 19:ut omnia supera, infera, prima, ultima, media videremus,
Cic. Tusc. 1, 26, 64:spectatores superarum rerum atque caelestium,
id. N. D. 2, 56, 140:omnes caelicolas, omnes supera alta tenentes,
Verg. A. 6, 788:supera ad convexa,
to heaven, id. ib. 6, 241 (Rib. super); 6, 750; 10, 251: cum superum lumen nox intempesta teneret, Enn. ap. Macr. S. 6, 1, 14 (Ann. v. 106 Vahl.):lumen,
Lucr. 6, 856: templum superi Jovis, i. e. of the Capitoline Jupiter (opp. Juppiter inferus, i. e. Pluto), Cat. 55, 5; Sen. Herc. Fur. 48:domus deorum,
Ov. M. 4, 735: mare superum, the upper, i. e. the Adriatic and Ionian Sea (opp. mare inferum, the lower or Etruscan Sea), Plaut. Men. 2, 1, 11; Cic. de Or. 3, 19, 69; id. Att. 9, 3, 1; Liv. 41, 1, 3; Mel. 2, 4, 1; Plin. 3, 5, 10, § 44; Suet. Caes. 34; 44;so without mare (colloq.): iter ad superum,
Cic. Att. 9, 5, 1.—Adverb.:de supero, quom huc accesserit,
from above, Plaut. Am. 3, 4, 18; so,ex supero,
Lucr. 2, 227; 2, 241; 2, 248. —In partic., upper, i. e. of the upper regions or upper world (opp. the lower regions):B.supera de parte,
i. e. of the earth, Lucr. 6, 855:superas evadere ad auras,
Verg. A. 6, 128:superum ad lumen ire,
id. ib. 6, 680:aurae,
Ov. M. 5, 641:orae,
Verg. A. 2, 91:limen,
id. ib. 6, 680.—Substt.1.Sŭpĕri, orum, m.(α).They who are above (opp. inferi, those in the dungeon), Plaut. Aul. 2, 7, 6:(β).multum fleti ad superos,
i. e. those living on earth, Verg. A. 6, 481:(Pompeius) Quam apud superos habuerat magnitudinem, illibatam detulisset ad Inferos,
the inhabitants of the upper world, Vell. 2, 48, 2; cf.:ut oblitos superum paterere dolores,
Val. Fl. 1, 792: si nunc redire posset ad superos pater, Poet. ap. Charis. 5, p. 252:epistula ad superos scripta,
i. e. to the survivors, Plin. 2, 109, 112, § 248.—(Sc. di.) The gods above, the celestial deities:2.quae Superi Manesque dabant,
Verg. A. 10, 34:aspiciunt Superi mortalia,
Ov. M. 13, 70:o Superi!
id. ib. 1, 196; 14, 729;pro Superi,
id. Tr. 1, 2, 59:terris jactatus et alto Vi Superum,
Verg. A. 1, 4:illa propago Contemptrix Superum,
Ov. M. 1, 161:exemplo Superorum,
id. Tr. 4, 4, 19; so,Superorum,
id. P. 1, 1, 43:postquam res Asiae Priamique evertere gentem Immeritam visum Superis,
Verg. A. 3, 2:scilicet is Superis labor est,
id. ib. 4, 379; Hor. C. 1, 6, 16:superis deorum Gratus et imis,
id. ib. 1, 10, 19:flectere Superos,
Verg. A. 7, 312:te per Superos... oro,
id. ib. 2, 141 et saep.—sŭpĕra, orum, n.(α).The heavenly bodies:(β).Hicetas caelum, solem, lunam, stellas, supera denique omnia stare censet,
Cic. Ac. 2, 39, 123; cf.:cogitantes supera atque caelestia, haec nostra contemnimus,
id. ib. 2, 41, 127: di, quibus est potestas motus superum atque inferum, Enn. ap. Auct. Her. 2, 25, 38 (Trag. Rel. v. 163 Vahl.).—Higher places (sc. loca):II.supera semper petunt,
tend upwards, Cic. Tusc. 1, 18, 42:(Alecto) Cocyti petit sedem, supera ardua relinquens,
the upper world, Verg. A. 7, 562.Comp.: sŭpĕrĭor, ius.A.Lit., of place, higher, upper:B.inferiore omni spatio vacuo relicto, superiorem partem collis castris compleverant,
Caes. B. G. 7, 46:dejectus qui potest esse quisquam, nisi in inferiorem locum de superiore motus?
Cic. Caecin. 18, 50:in superiore qui habito cenaculo,
Plaut. Am. 3, 1, 3:tota domus superior vacat,
the upper part of, Cic. Att. 12, 10:superior accumbere,
Plaut. Most. 1, 1, 42:de loco superiore dicere,
i. e. from the tribunal, Cic. Verr. 2, 2, 42, § 102:agere,
i. e. from the rostra, id. ib. 2, 1, 5, § 14;and in gen. of the position of the speaker: multos et ex superiore et ex aequo loco sermones habitos,
id. Fam. 3, 8, 2:sive ex inferiore loco sive ex aequo sive ex superiore loquitur,
id. de Or. 3, 6, 23: ex loco superiore in ipsis fluminis ripis praeliabantur, from a height or eminence, Caes. B. G. 2, 23; so,ex loco superiore,
id. ib. 3, 4:loca,
id. ib. 1, 10, 4;3, 3, 2: ex superioribus locis in planitiem descendere,
id. B. C. 3, 98:qui in superiore acie constiterant,
id. B. G. 1, 24:ex superiore et ex inferiore scriptura docendum,
i. e. what goes before and after, the context, Cic. Inv. 2, 40, 117; cf.:posteriori superius non jungitur,
id. Ac. 2, 14, 44.—Trop.1.Of time or order of succession, former, past, previous, preceding:b.superiores solis defectiones,
Cic. Rep. 1, 16, 25:quid proxima, quid superiore nocte egeris,
id. Cat. 1, 1, 1:refecto ponte, quem superioribus diebus hostes resciderant,
Caes. B. G. 7, 58:superioribus aestivis,
Hirt. B. G. 8, 46:superioribus temporibus,
Cic. Fam. 5, 17, 1:tempus (opp. posterius),
id. Dom. 37, 99:tempora (opp. inferiora),
Suet. Claud. 41:annus,
Cic. Verr. 2, 3, 18, § 47:anno superiore,
id. Har. Resp. 8, 15:superioris anni acta,
Suet. Caes. 23:in superiore vita,
Cic. Sen. 8, 26: milites superioribus proeliis exercitati, [p. 1811] Caes. B. G. 2, 20:testimonium conveniens superiori facto,
Hirt. B. G. 8, 53:superius facinus novo scelere vincere,
Cic. Verr. 2, 5, 44, § 116:superioris more crudelitatis uti,
Nep. Thras. 3, 1:superius genus,
mentioned previously, Plin. 13, 25, 48, § 146:nuptiae,
former marriage, Cic. Clu. 6, 15:vir,
first husband, id. Caecin. 6, 17.—Esp., of age, time of life, etc., older, elder, senior, more advanced, former:2.omnis juventus omnesque superioris aetatis,
Caes. B. C. 2, 5:aetate superiores,
Varr. R. R. 2, 10, 1:superior Africanus,
the Elder, Cic. Verr. 2, 5, 10, § 25; id. Off. 1, 33, 121:Dionysius,
id. ib. 2, 7, 25; Nep. Dion, 1, 1; cf.:quid est aetas hominis, nisi memoria rerum veterum cum superiorum aetate contexitur,
Cic. Or. 34, 120.—Of strength or success in battle or any contest, victorious, conquering, stronger, superior:3. (α).Caesar quod hostes equitatu superiores esse intellegebat,
Caes. B. G. 7, 65:numero superiores,
Hirt. B. G. 8, 12:hoc ipso fiunt superiores, quod nullum acceperant detrimentum,
id. ib. 8, 19:se quo impudentius egerit, hoc superiorem discessurum,
Cic. Caecin. 1, 2:semper discessit superior,
Nep. Hann. 1, 2:si primo proelio Catilina superior discessisset,
Sall. C. 39, 4:ut nostri omnibus partibus superiores fuerint,
Caes. B. G. 5, 15:multo superiores bello esse,
Nep. Alcib. 4, 7:superiorem Appium in causa fecit,
Liv. 5, 7, 1.—With abl. respect.:(β).pecuniis superiores,
Cic. Rep. 2, 34, 59:loco, fortuna, fama superiores,
id. Lael. 25, 94:habes neminem honoris gradu superiorem,
id. Fam. 2, 18, 2:ordine,
id. ib. 13, 5, 2:facilitate et humanitate superior,
id. Off. 1, 26, 90:si superior ceteris rebus esses,
id. Div. in Caecil. 19, 61.—Absol.:III.ut ii, qui superiores sunt, submittere se debent in amicitia, sic quodam modo inferiores extollere,
Cic. Lael. 20, 72; cf. id. ib. 20, 71:ut quanto superiores sumus, tanto nos geramus summissius,
id. Off. 1, 26, 90:invident homines maxime paribus aut inferioribus... sed etiam superioribus invidetur,
id. de Or. 2, 52, 209:premendoque superiorem sese extollebat,
Liv. 22, 12, 12:cui omnem honorem, ut superiori habuit,
Vell. 2, 101, 1.Sup., in three forms, ‡ superrimus, supremus, and summus.A.‡ sŭperrĭmus, assumed as orig. form of supremus by Varr. L. L. 7, § 51 Mull.; Charis. p. 130 P.—B. 1.Lit. (only poet.; cf.2.summus, C. 1.): montesque supremos Silvifragis vexat flabris,
the highest points, the tops, summits, Lucr. 1, 274; so,montes,
Verg. G. 4, 460; Hor. Epod. 17, 68:rupes,
Sen. Oedip. 95:arx,
Claud. III. Cons. Hon. 167; cf.:supremae Tethyos unda,
Mart. Spect. 3, 6.—Trop.a. (α).In gen.: SOL OCCASVS SVPREMA TEMPESTAS ESTO, XII. Tab. ap. Gell. 17, 2, 10.—Hence, as subst.: suprēma, ae, f. (sc. tempestas), the last part of the day, the hour of sunset: suprema summum diei; hoc tempus duodecim Tabulae dicunt occasum esse solis;(β).sed postea lex praetoria id quoque tempus jubet esse supremum, quo praeco in comitio supremam pronuntiavit populo,
Varr. L. L. 6, § 5 Mull.; cf. Censor. de Die Nat. 24; Plin. 7, 60, 60, § 212:quae (urbs), quia postrema coaedificata est, Neapolis nominatur,
Cic. Verr. 2, 4, 53, § 119:supremo te sole domi manebo,
at sunset, Hor. Ep. 1, 5, 3:jubare exorto jam nocte suprema, Col. poet. 10, 294: in te suprema salus,
last hope, Verg. A. 12, 653: supremam bellis imposuisse manum, the last or finishing hand, Ov. R. Am. 114. — suprēmum, adverb., for the last time:quae mihi tunc primum, tunc est conspecta supremum,
Ov. M. 12, 526.—In partic., with regard to the close of life, last, closing, dying:1. 2.supremo vitae die,
Cic. Tusc. 1, 29, 71; id. Sen. 21, 78; id. Mur. 36, 75:dies,
id. Phil. 1, 14, 34; Hor. C. 1, 13, 20; id. Ep. 1, 4, 13:hora,
Tib. 1, 1, 59:tempus,
Hor. S. 1, 1, 98; Cat. 64, 151:incestum pontifices supremo supplicio sanciunto,
i. e. the penalty of death, Cic. Leg. 2, 9, 22:mors,
Hor. Ep. 2, 2, 173:finis,
id. ib. 2, 1, 12:iter,
id. C. 2, 17, 11:lumen,
Verg. A. 6, 735: sociamque tori vocat ore supremo, with his dying mouth, dying breath, Ov. M. 8, 521; so,ore,
id. Tr. 3, 3, 87:haec digressu dicta supremo Fundebat,
Verg. A. 8, 583:Nero in suprema ira duos calices crystallinos fregit,
in his last agony, Plin. 37, 2, 10, § 29;supremis suis annis,
in his last years, id. 23, 1, 27, § 58:suprema ejus cura,
id. 7, 45, 46, § 150:spoliatus illius supremi diei celebritate,
Cic. Mil. 32, 86: honor, the last honors, i. e. funeral rites or ceremonies, Verg. A. 11, 61:funera,
Ov. M. 3, 137:oscula,
id. ib. 6, 278:tori,
i. e. biers, id. F. 6, 668:ignis,
id. Am. 1, 15, 41:ignes,
id. M. 2, 620; 13, 583:officia,
Tac. A. 5, 2; Petr. 112, 1: judicia hominum, a last will or testament, Quint. 6, 3, 92; Plin. Ep. 7, 20, 7; 7, 31, 5; so,tabulae,
Mart. 5, 33, 1; 5, 41, 1:tituli,
i. e. an epitaph, id. ib. 9, 19, 3.—So of cities, etc.:Troiae sorte suprema,
Verg. A. 5, 190:dies regnis,
Ov. F. 2, 852. — suprēmum and suprēmō, adverb.:animam sepulcro Condimus, et magna supremum voce ciemus,
for the last time, for a last farewell, Verg. A. 3, 68; Plin. 11, 37, 55, § 150; Tac. H. 4, 14; Ov. M. 12, 526:anima exitura supremo,
Plin. 11, 53, 115, § 277.— Substt.suprēma, orum, n.(α).The last moments, the close of life, death:(β).ut me in supremis consolatus est!
Quint. 6, prooem. § 11; Tac. A. 6, 50; 12, 66; cf.:statua Herculis sentiens suprema tunicae,
the last agonies caused by it, Plin. 34, 8, 19, § 93:circa suprema Neronis,
the time of his death, id. 16, 44, 86, § 236; 7, 3, 3, § 33.—The last honors paid to the dead, funeral rites or ceremonies, a funeral:(γ).supremis divi Augusti,
Plin. 7, 3, 3, § 33; 16, 44, 86, § 236; Tac. A. 1, 61; 3, 49; 4, 44; id. H. 4, 59; 4, 45:suprema ferre (sc. munera),
Verg. A. 6, 213; cf. id. ib. 11, 25 al.—A last will, testament:(δ). b.nihil primo senatus die agi passus, nisi de supremis Augusti,
Tac. A. 1, 8:miles in supremis ordinandis ignarus uxorem esse praegnantem, etc.,
Dig. 29, 1, 36, § 2.—Of degree or rank, the highest, greatest, most exalted, supreme:C.multa, quae appellatur suprema, instituta in singulos duarum ovium, triginta boum... ultra quam (numerum) multam dicere in singulos jus non est, et propterea suprema appellatur, id est, summa et maxima,
Gell. 11, 1, 2 sq.:macies,
Verg. A. 3, 590:Juppiter supreme,
Plaut. Men. 5, 9, 55; id. Capt. 2, 3, 66; 5, 2, 23; id. Ps. 2, 2, 33; Ter. Ad. 2, 1, 42: Junonis supremus conjunx, Poet. ap. Plin. 35, 10, 37, § 115:med antidhac Supremum habuisti com item consiliis tuis,
most intimate, Plaut. Ps. 1, 1, 15.—summus, a, um [from sup-imus, sup-mus], uppermost, highest, topmost; the top of, highest part of (cf. Roby, Gram. 2, § 1295).1.Lit. (class., while supremus is mostly poet.):b.summum oportet olfactare vestimentum muliebre,
the top, outside of, Plaut. Men. 1, 2, 56: Galli summa arcis adorti Moenia, Enn. ap. Macr. S. 1, 4 (Ann. v. 169 Vahl.): Thyestes summis saxis fixus, id. ap. Cic. Tusc. 1, 44, 107 (Trag. v. 413 ib.): montibus summis, id. ap. Varr. L. L. 7, 71 Mull. (Epigr. v. 43 ib.):summum jugum montis,
Caes. B. G. 1, 21:summus mons,
the top of, id. ib. 1, 22:feriunt summos fulmina montes,
the mountain tops, Hor. C. 2, 10, 11; cf.: in summo montis vertice, Poet. ap. Quint. 8, 3, 48:locus castrorum,
Caes. B. G. 2, 23:in summa sacra via,
on the highest part of, Cic. Planc. 7, 17; cf. id. Verr. 2, 4, 53, § 119:in summa columna conlocare,
id. Div. 1, 24, 48:quam (urbem) ad summum theatrum,
id. Verr. 2, 4, 53, § 119:Janus summus ab imo,
Hor. Ep. 1, 1, 54:ad aquam summam appropinquare,
Cic. Fin. 4, 23, 64: mento summam aquam attingens enectus siti, Poet. ap. Cic. Tusc. 1, 5, 10:in aqua summa natare,
the top, surface of, Plaut. Cas. 2, 6, 33:apud summum puteum,
id. Mil. 4, 4, 16:per summa volare aequora,
Verg. A. 5, 819:summa cacumina linquunt,
id. ib. 6, 678:mari summo,
id. ib. 1, 110:prospexi Italiam summa ab unda,
id. ib. 6, 357:summaque per galeam delibans oscula,
id. ib. 12, 434:amphoras complures complet plumbo, summas operit auro,
Nep. Hann. 9, 3: summa procul villarum culmina fumant, Verg. E. 1, 83:summam cutem novacula decerpito,
Col. 12, 56, 1.—Of position, place, at table:summus ego (in triclinio) et prope me Viscus Thurinus et infra Varius, etc.,
I was highest, I reclined at the top, Hor. S. 2, 8, 20.—Hence, subst.: summus, i, m., he who sits in the highest place, at the head of the table:standum est in lecto, si quid de summo petas,
Plaut. Men. 1, 1, 27: is sermo, qui more majorum a summo adhibetur in poculis, by the head of the table, i. e. by the president of the feast, Cic. Sen. 14, 46; so,a summo dare (bibere),
Plaut. As. 5, 2, 41; Pers. 5, 1, 19.—summum, i, n., the top, surface; the highest place, the head of the table, etc.:2.ab ejus (frontis) summo, sicut palmae, rami quam late diffunduntur,
Caes. B. G. 6, 26:qui demersi sunt in aqua... si non longe absunt a summo,
Cic. Fin. 3, 14, 48:leviter a summo inflexum bacillum,
id. Div. 1, 17, 30:igitur discubuere... in summo Antonius,
Sall. H. 3, 4 Dietsch:puteos ac potius fontes habet: sunt enim in summo,
Plin. Ep. 2, 17, 25:nuces mersit in vinum et sive in summum redierant, sive subsederant, etc.,
Petr. 137 fin.: oratori summa riguerunt, the extremities of his body, Sen. Ira, 2, 3, 3.—In mal. part.:summa petere,
Mart. 11, 46, 6; Auct. Priap. 76.—Transf., of the voice:2.jubeo te salvere voce summa,
Plaut. As. 2, 2, 30; cf.:citaret Io Bacche! modo summa Voce, modo, etc.,
at the top of his voice, Hor. S. 1, 3, 7:vox (opp. ima),
Quint. 11, 3, 15:summa voce versus multos uno spiritu pronuntiare,
Cic. de Or. 1, 61, 261; cf.:summo haec clamore,
Plaut. Merc. prol. 59. —Adverb.: summum, at the utmost or farthest:exspectabam hodie, aut summum cras,
Cic. Att. 13, 21, 2:bis, terve summum,
id. Fam. 2, 1, 1:triduo aut summum quatriduo,
id. Mil. 9, 26; cf. Liv. 21, 35, and 31, 42 Drak.—Trop.a.Of time or order of succession, last, latest, final (rare but class.):b.haec est praestituta summa argento dies,
Plaut. Ps. 1, 3, 140; so,venit summa dies,
Verg. A. 2, 324:ad summam senectutem jactari, quam, etc.,
Cic. Rep. 1, 1, 1: vixit ad summam senectutem, to extreme old age, id. Fragm. ap. Non. 401, 31:cum esset summa senectute,
id. Phil. 8, 10, 31:in fluvium primi cecidere, in corpora summi,
Luc. 2, 211:summo carmine,
at the end, Hor. C. 3, 28, 13:eadem in argumentis ratio est, ut potentissima prima et summa ponantur,
the first and the last, at the beginning and the end, Quint. 6, 4, 22; cf. neutr. absol.: Celsus putat, primo firmum aliquod (argumentum) esse ponendum, summo firmissimum, imbecilliora medio;quia et initio movendus sit judex et summo impellendus,
at the last, at the close, id. 7, 1, 10.— Adverb.: summum, for the last time:nunc ego te infelix summum teneoque tuorque,
Albin. 1, 137. —Of rank, etc., highest, greatest, first, supreme, best, utmost, extreme; most distinguished, excellent, or noble; most important, weighty, or critical, etc. (so most freq. in prose and poetry): summa nituntur vi, Enn. ap. Macr. S. 6, 1 (Ann. v. 168 Vahl.): bellum gerentes summum summa industria, id. ap. Non. p. 402, 3 (Trag. v. 104 ib.):summi puerorum amores,
Cic. Lael. 10, 33:spes civium,
id. ib. 3, 11:fides, constantia justitiaque,
id. ib. 7, 25: in amore summo summaque inopia, Caec. ap. Cic. N. D. 3, 29, 72:qui in virtute summum bonum ponunt,
id. ib. 6, 20:non agam summo jure tecum,
id. Verr. 2, 5, 2, § 4:tres fratres summo loco nati,
id. Fam. 2, 18, 2:qui summo magistratui praeerat,
Caes. B. G. 1, 16:concedunt in uno Cn. Pompeio summa esse omnia,
Cic. Imp. Pomp. 17, 51:quae (vitia) summo opere vitare oportebit,
id. Inv. 1, 18, 26:turpitudo,
id. Lael. 17, 61:summum in cruciatum se venire,
Caes. B. G. 1, 31:scelus,
Sall. C. 12, 5:hiems,
the depth of winter, Cic. Verr. 2, 4, 40, § 86; id. Fam. 13, 60, 2:cum aestas summa esse coeperat,
id. Verr. 2, 5, 12, § 29; 2, 5, 31, § 80:ut summi virtute et animo praeessent imbecillioribus,
id. Rep. 1, 34, 51:summi ex Graecia sapientissimique homines,
id. ib. 1, 22, 36; cf.:summi homines ac summis ingeniis praediti,
id. de Or. 1, 2, 6:optimi et summi viri diligentia,
id. Rep. 1, 35, 54: cum par habetur honos summis et infimis [p. 1812] id. ib. 1, 34, 53: He. Quo honore'st illic? Ph. Summo atque ab summis viris, Plaut. Capt. 2, 2, 29:summus Juppiter,
id. Cist. 2, 1, 40:ubi summus imperator non adest ad exercitum,
id. Am. 1, 2, 6:miles summi inperatoris,
Cic. Imp. Pomp. 10, 28: deum qui non summum putet (amorem), Caecil. ap. Cic. Tusc. 4, 32, 68:amicus summus,
the best friend, Ter. Phorm. 5, 8 (9), 60; 1, 1, 1; id. And. 5, 6, 6; cf. absol.:nam is nostro Simulo fuit summus,
id. Ad. 3, 2, 54; so id. Eun. 2, 2, 40.— Poet. in neutr. plur.:summa ducum Atrides,
the chief, Ov. Am. 1, 9, 37; cf. Lucr. 1, 86:summo rei publicae tempore,
at a most important period, most critical juncture, Cic. Phil. 5, 17, 46:in summo et periculosissimo rei publicae tempore,
id. Fl. 3, 6; cf.:summa salus rei publicae,
id. Cat. 1, 5, 11: quod summa res publica in hujus periculo tentatur, the highest welfare of the State, the common welfare, the good of the State, the whole State or commonwealth, id. Rosc. Am. 51, 148; so,res publica,
id. Planc. 27, 66; id. Verr. 2, 2, 10, § 28; id. Cat. 1, 6, 14; 3, 6, 13; id. Inv. 1, 16, 23; Cael. ap. Cic. Fam. 8, 14, 2:ad summam rem publicam,
Liv. 33, 45, 4 al.:quo res summa loco, Panthu?
the general cause, Verg. A. 2, 322: mene igitur socium summis adjungere rebus, Nise, fugis? in these enterprises of highest moment, etc., id. ib. 9, 199; esp.: summum jus, a right pushed to an extreme:non agam summo jure tecum,
deal exactingly, Cic. Verr. 2, 5, 2, § 4; cf.: exsistunt etiam saepe injuriae calumnia quadam et nimis callida juris interpretatione;ex quo illud summum jus summa injuria factum est, jam tritum sermone proverbium,
id. Off. 1, 10, 33. — Hence, summē, adv., in the highest degree, most highly or greatly, extremely:quod me sollicitare summe solet,
Cic. de Or. 2, 72, 295:cupere aliquid,
id. Quint. 21, 69; Caes. B. C. 3, 15:contendere,
Cic. Quint. 24, 77: studere, Mat. ap. Cic. Fam. 11, 28, 2:diffidere,
Cic. Fam. 4, 7, 2:admirari,
Quint. 10, 1, 70:summe jucundum,
Cic. Fam. 13, 18, 2:officiosi,
id. Verr. 2, 1, 24, § 63:summe disertus vir,
Quint. 12, 1, 23:summe munitus locus,
Hor. Ep. 2, 2, 31:summe haec omnia mihi videntur esse laudanda,
Cic. Div. in Caecil. 17, 57:mei summe observantissimus,
Plin. Ep. 10, 26 (11), 1. -
9 suprema
sŭpĕrus, a, um (ante-class. collat. form of the nom. sing. sŭpĕr in two passages:I.super inferque vicinus,
Cato, R. R. 149, 1:totus super ignis,
Lucr. 1, 649; gen. plur. in signif. I. B. 1. infra, superum, Verg. A. 1, 4; Ov. M. 1, 251 et saep.), adj. [super].Posit.A.Adj.1.In gen., that is above, upper, higher: inferus an superus tibi fert deus funera, Liv. And. ap. Prisc. p. 606 P.:2.at ita me di deaeque superi atque inferi et medioxumi,
Plaut. Cist. 2, 1, 36:omnes di deaeque superi, inferi,
Ter. Phorm. 4, 4, 6:ad superos deos potius quam ad inferos pervenisse,
Cic. Lael. 3, 12:limen superum inferumque salve,
Plaut. Merc. 5, 1, 1:portae Phrygiae limen,
id. Bacch. 4, 9, 31; 4, 9, 63; Novat. ap. Non. p. 336, 13 (Com. Rel. v. 49 Rib.):carmine di superi placantur, carmine manes,
Hor. Ep. 2, 1, 138:di,
id. C. 1, 1, 30; 4, 7, 18:superis deorum Gratus et imis,
id. ib. 1, 10, 19:ut omnia supera, infera, prima, ultima, media videremus,
Cic. Tusc. 1, 26, 64:spectatores superarum rerum atque caelestium,
id. N. D. 2, 56, 140:omnes caelicolas, omnes supera alta tenentes,
Verg. A. 6, 788:supera ad convexa,
to heaven, id. ib. 6, 241 (Rib. super); 6, 750; 10, 251: cum superum lumen nox intempesta teneret, Enn. ap. Macr. S. 6, 1, 14 (Ann. v. 106 Vahl.):lumen,
Lucr. 6, 856: templum superi Jovis, i. e. of the Capitoline Jupiter (opp. Juppiter inferus, i. e. Pluto), Cat. 55, 5; Sen. Herc. Fur. 48:domus deorum,
Ov. M. 4, 735: mare superum, the upper, i. e. the Adriatic and Ionian Sea (opp. mare inferum, the lower or Etruscan Sea), Plaut. Men. 2, 1, 11; Cic. de Or. 3, 19, 69; id. Att. 9, 3, 1; Liv. 41, 1, 3; Mel. 2, 4, 1; Plin. 3, 5, 10, § 44; Suet. Caes. 34; 44;so without mare (colloq.): iter ad superum,
Cic. Att. 9, 5, 1.—Adverb.:de supero, quom huc accesserit,
from above, Plaut. Am. 3, 4, 18; so,ex supero,
Lucr. 2, 227; 2, 241; 2, 248. —In partic., upper, i. e. of the upper regions or upper world (opp. the lower regions):B.supera de parte,
i. e. of the earth, Lucr. 6, 855:superas evadere ad auras,
Verg. A. 6, 128:superum ad lumen ire,
id. ib. 6, 680:aurae,
Ov. M. 5, 641:orae,
Verg. A. 2, 91:limen,
id. ib. 6, 680.—Substt.1.Sŭpĕri, orum, m.(α).They who are above (opp. inferi, those in the dungeon), Plaut. Aul. 2, 7, 6:(β).multum fleti ad superos,
i. e. those living on earth, Verg. A. 6, 481:(Pompeius) Quam apud superos habuerat magnitudinem, illibatam detulisset ad Inferos,
the inhabitants of the upper world, Vell. 2, 48, 2; cf.:ut oblitos superum paterere dolores,
Val. Fl. 1, 792: si nunc redire posset ad superos pater, Poet. ap. Charis. 5, p. 252:epistula ad superos scripta,
i. e. to the survivors, Plin. 2, 109, 112, § 248.—(Sc. di.) The gods above, the celestial deities:2.quae Superi Manesque dabant,
Verg. A. 10, 34:aspiciunt Superi mortalia,
Ov. M. 13, 70:o Superi!
id. ib. 1, 196; 14, 729;pro Superi,
id. Tr. 1, 2, 59:terris jactatus et alto Vi Superum,
Verg. A. 1, 4:illa propago Contemptrix Superum,
Ov. M. 1, 161:exemplo Superorum,
id. Tr. 4, 4, 19; so,Superorum,
id. P. 1, 1, 43:postquam res Asiae Priamique evertere gentem Immeritam visum Superis,
Verg. A. 3, 2:scilicet is Superis labor est,
id. ib. 4, 379; Hor. C. 1, 6, 16:superis deorum Gratus et imis,
id. ib. 1, 10, 19:flectere Superos,
Verg. A. 7, 312:te per Superos... oro,
id. ib. 2, 141 et saep.—sŭpĕra, orum, n.(α).The heavenly bodies:(β).Hicetas caelum, solem, lunam, stellas, supera denique omnia stare censet,
Cic. Ac. 2, 39, 123; cf.:cogitantes supera atque caelestia, haec nostra contemnimus,
id. ib. 2, 41, 127: di, quibus est potestas motus superum atque inferum, Enn. ap. Auct. Her. 2, 25, 38 (Trag. Rel. v. 163 Vahl.).—Higher places (sc. loca):II.supera semper petunt,
tend upwards, Cic. Tusc. 1, 18, 42:(Alecto) Cocyti petit sedem, supera ardua relinquens,
the upper world, Verg. A. 7, 562.Comp.: sŭpĕrĭor, ius.A.Lit., of place, higher, upper:B.inferiore omni spatio vacuo relicto, superiorem partem collis castris compleverant,
Caes. B. G. 7, 46:dejectus qui potest esse quisquam, nisi in inferiorem locum de superiore motus?
Cic. Caecin. 18, 50:in superiore qui habito cenaculo,
Plaut. Am. 3, 1, 3:tota domus superior vacat,
the upper part of, Cic. Att. 12, 10:superior accumbere,
Plaut. Most. 1, 1, 42:de loco superiore dicere,
i. e. from the tribunal, Cic. Verr. 2, 2, 42, § 102:agere,
i. e. from the rostra, id. ib. 2, 1, 5, § 14;and in gen. of the position of the speaker: multos et ex superiore et ex aequo loco sermones habitos,
id. Fam. 3, 8, 2:sive ex inferiore loco sive ex aequo sive ex superiore loquitur,
id. de Or. 3, 6, 23: ex loco superiore in ipsis fluminis ripis praeliabantur, from a height or eminence, Caes. B. G. 2, 23; so,ex loco superiore,
id. ib. 3, 4:loca,
id. ib. 1, 10, 4;3, 3, 2: ex superioribus locis in planitiem descendere,
id. B. C. 3, 98:qui in superiore acie constiterant,
id. B. G. 1, 24:ex superiore et ex inferiore scriptura docendum,
i. e. what goes before and after, the context, Cic. Inv. 2, 40, 117; cf.:posteriori superius non jungitur,
id. Ac. 2, 14, 44.—Trop.1.Of time or order of succession, former, past, previous, preceding:b.superiores solis defectiones,
Cic. Rep. 1, 16, 25:quid proxima, quid superiore nocte egeris,
id. Cat. 1, 1, 1:refecto ponte, quem superioribus diebus hostes resciderant,
Caes. B. G. 7, 58:superioribus aestivis,
Hirt. B. G. 8, 46:superioribus temporibus,
Cic. Fam. 5, 17, 1:tempus (opp. posterius),
id. Dom. 37, 99:tempora (opp. inferiora),
Suet. Claud. 41:annus,
Cic. Verr. 2, 3, 18, § 47:anno superiore,
id. Har. Resp. 8, 15:superioris anni acta,
Suet. Caes. 23:in superiore vita,
Cic. Sen. 8, 26: milites superioribus proeliis exercitati, [p. 1811] Caes. B. G. 2, 20:testimonium conveniens superiori facto,
Hirt. B. G. 8, 53:superius facinus novo scelere vincere,
Cic. Verr. 2, 5, 44, § 116:superioris more crudelitatis uti,
Nep. Thras. 3, 1:superius genus,
mentioned previously, Plin. 13, 25, 48, § 146:nuptiae,
former marriage, Cic. Clu. 6, 15:vir,
first husband, id. Caecin. 6, 17.—Esp., of age, time of life, etc., older, elder, senior, more advanced, former:2.omnis juventus omnesque superioris aetatis,
Caes. B. C. 2, 5:aetate superiores,
Varr. R. R. 2, 10, 1:superior Africanus,
the Elder, Cic. Verr. 2, 5, 10, § 25; id. Off. 1, 33, 121:Dionysius,
id. ib. 2, 7, 25; Nep. Dion, 1, 1; cf.:quid est aetas hominis, nisi memoria rerum veterum cum superiorum aetate contexitur,
Cic. Or. 34, 120.—Of strength or success in battle or any contest, victorious, conquering, stronger, superior:3. (α).Caesar quod hostes equitatu superiores esse intellegebat,
Caes. B. G. 7, 65:numero superiores,
Hirt. B. G. 8, 12:hoc ipso fiunt superiores, quod nullum acceperant detrimentum,
id. ib. 8, 19:se quo impudentius egerit, hoc superiorem discessurum,
Cic. Caecin. 1, 2:semper discessit superior,
Nep. Hann. 1, 2:si primo proelio Catilina superior discessisset,
Sall. C. 39, 4:ut nostri omnibus partibus superiores fuerint,
Caes. B. G. 5, 15:multo superiores bello esse,
Nep. Alcib. 4, 7:superiorem Appium in causa fecit,
Liv. 5, 7, 1.—With abl. respect.:(β).pecuniis superiores,
Cic. Rep. 2, 34, 59:loco, fortuna, fama superiores,
id. Lael. 25, 94:habes neminem honoris gradu superiorem,
id. Fam. 2, 18, 2:ordine,
id. ib. 13, 5, 2:facilitate et humanitate superior,
id. Off. 1, 26, 90:si superior ceteris rebus esses,
id. Div. in Caecil. 19, 61.—Absol.:III.ut ii, qui superiores sunt, submittere se debent in amicitia, sic quodam modo inferiores extollere,
Cic. Lael. 20, 72; cf. id. ib. 20, 71:ut quanto superiores sumus, tanto nos geramus summissius,
id. Off. 1, 26, 90:invident homines maxime paribus aut inferioribus... sed etiam superioribus invidetur,
id. de Or. 2, 52, 209:premendoque superiorem sese extollebat,
Liv. 22, 12, 12:cui omnem honorem, ut superiori habuit,
Vell. 2, 101, 1.Sup., in three forms, ‡ superrimus, supremus, and summus.A.‡ sŭperrĭmus, assumed as orig. form of supremus by Varr. L. L. 7, § 51 Mull.; Charis. p. 130 P.—B. 1.Lit. (only poet.; cf.2.summus, C. 1.): montesque supremos Silvifragis vexat flabris,
the highest points, the tops, summits, Lucr. 1, 274; so,montes,
Verg. G. 4, 460; Hor. Epod. 17, 68:rupes,
Sen. Oedip. 95:arx,
Claud. III. Cons. Hon. 167; cf.:supremae Tethyos unda,
Mart. Spect. 3, 6.—Trop.a. (α).In gen.: SOL OCCASVS SVPREMA TEMPESTAS ESTO, XII. Tab. ap. Gell. 17, 2, 10.—Hence, as subst.: suprēma, ae, f. (sc. tempestas), the last part of the day, the hour of sunset: suprema summum diei; hoc tempus duodecim Tabulae dicunt occasum esse solis;(β).sed postea lex praetoria id quoque tempus jubet esse supremum, quo praeco in comitio supremam pronuntiavit populo,
Varr. L. L. 6, § 5 Mull.; cf. Censor. de Die Nat. 24; Plin. 7, 60, 60, § 212:quae (urbs), quia postrema coaedificata est, Neapolis nominatur,
Cic. Verr. 2, 4, 53, § 119:supremo te sole domi manebo,
at sunset, Hor. Ep. 1, 5, 3:jubare exorto jam nocte suprema, Col. poet. 10, 294: in te suprema salus,
last hope, Verg. A. 12, 653: supremam bellis imposuisse manum, the last or finishing hand, Ov. R. Am. 114. — suprēmum, adverb., for the last time:quae mihi tunc primum, tunc est conspecta supremum,
Ov. M. 12, 526.—In partic., with regard to the close of life, last, closing, dying:1. 2.supremo vitae die,
Cic. Tusc. 1, 29, 71; id. Sen. 21, 78; id. Mur. 36, 75:dies,
id. Phil. 1, 14, 34; Hor. C. 1, 13, 20; id. Ep. 1, 4, 13:hora,
Tib. 1, 1, 59:tempus,
Hor. S. 1, 1, 98; Cat. 64, 151:incestum pontifices supremo supplicio sanciunto,
i. e. the penalty of death, Cic. Leg. 2, 9, 22:mors,
Hor. Ep. 2, 2, 173:finis,
id. ib. 2, 1, 12:iter,
id. C. 2, 17, 11:lumen,
Verg. A. 6, 735: sociamque tori vocat ore supremo, with his dying mouth, dying breath, Ov. M. 8, 521; so,ore,
id. Tr. 3, 3, 87:haec digressu dicta supremo Fundebat,
Verg. A. 8, 583:Nero in suprema ira duos calices crystallinos fregit,
in his last agony, Plin. 37, 2, 10, § 29;supremis suis annis,
in his last years, id. 23, 1, 27, § 58:suprema ejus cura,
id. 7, 45, 46, § 150:spoliatus illius supremi diei celebritate,
Cic. Mil. 32, 86: honor, the last honors, i. e. funeral rites or ceremonies, Verg. A. 11, 61:funera,
Ov. M. 3, 137:oscula,
id. ib. 6, 278:tori,
i. e. biers, id. F. 6, 668:ignis,
id. Am. 1, 15, 41:ignes,
id. M. 2, 620; 13, 583:officia,
Tac. A. 5, 2; Petr. 112, 1: judicia hominum, a last will or testament, Quint. 6, 3, 92; Plin. Ep. 7, 20, 7; 7, 31, 5; so,tabulae,
Mart. 5, 33, 1; 5, 41, 1:tituli,
i. e. an epitaph, id. ib. 9, 19, 3.—So of cities, etc.:Troiae sorte suprema,
Verg. A. 5, 190:dies regnis,
Ov. F. 2, 852. — suprēmum and suprēmō, adverb.:animam sepulcro Condimus, et magna supremum voce ciemus,
for the last time, for a last farewell, Verg. A. 3, 68; Plin. 11, 37, 55, § 150; Tac. H. 4, 14; Ov. M. 12, 526:anima exitura supremo,
Plin. 11, 53, 115, § 277.— Substt.suprēma, orum, n.(α).The last moments, the close of life, death:(β).ut me in supremis consolatus est!
Quint. 6, prooem. § 11; Tac. A. 6, 50; 12, 66; cf.:statua Herculis sentiens suprema tunicae,
the last agonies caused by it, Plin. 34, 8, 19, § 93:circa suprema Neronis,
the time of his death, id. 16, 44, 86, § 236; 7, 3, 3, § 33.—The last honors paid to the dead, funeral rites or ceremonies, a funeral:(γ).supremis divi Augusti,
Plin. 7, 3, 3, § 33; 16, 44, 86, § 236; Tac. A. 1, 61; 3, 49; 4, 44; id. H. 4, 59; 4, 45:suprema ferre (sc. munera),
Verg. A. 6, 213; cf. id. ib. 11, 25 al.—A last will, testament:(δ). b.nihil primo senatus die agi passus, nisi de supremis Augusti,
Tac. A. 1, 8:miles in supremis ordinandis ignarus uxorem esse praegnantem, etc.,
Dig. 29, 1, 36, § 2.—Of degree or rank, the highest, greatest, most exalted, supreme:C.multa, quae appellatur suprema, instituta in singulos duarum ovium, triginta boum... ultra quam (numerum) multam dicere in singulos jus non est, et propterea suprema appellatur, id est, summa et maxima,
Gell. 11, 1, 2 sq.:macies,
Verg. A. 3, 590:Juppiter supreme,
Plaut. Men. 5, 9, 55; id. Capt. 2, 3, 66; 5, 2, 23; id. Ps. 2, 2, 33; Ter. Ad. 2, 1, 42: Junonis supremus conjunx, Poet. ap. Plin. 35, 10, 37, § 115:med antidhac Supremum habuisti com item consiliis tuis,
most intimate, Plaut. Ps. 1, 1, 15.—summus, a, um [from sup-imus, sup-mus], uppermost, highest, topmost; the top of, highest part of (cf. Roby, Gram. 2, § 1295).1.Lit. (class., while supremus is mostly poet.):b.summum oportet olfactare vestimentum muliebre,
the top, outside of, Plaut. Men. 1, 2, 56: Galli summa arcis adorti Moenia, Enn. ap. Macr. S. 1, 4 (Ann. v. 169 Vahl.): Thyestes summis saxis fixus, id. ap. Cic. Tusc. 1, 44, 107 (Trag. v. 413 ib.): montibus summis, id. ap. Varr. L. L. 7, 71 Mull. (Epigr. v. 43 ib.):summum jugum montis,
Caes. B. G. 1, 21:summus mons,
the top of, id. ib. 1, 22:feriunt summos fulmina montes,
the mountain tops, Hor. C. 2, 10, 11; cf.: in summo montis vertice, Poet. ap. Quint. 8, 3, 48:locus castrorum,
Caes. B. G. 2, 23:in summa sacra via,
on the highest part of, Cic. Planc. 7, 17; cf. id. Verr. 2, 4, 53, § 119:in summa columna conlocare,
id. Div. 1, 24, 48:quam (urbem) ad summum theatrum,
id. Verr. 2, 4, 53, § 119:Janus summus ab imo,
Hor. Ep. 1, 1, 54:ad aquam summam appropinquare,
Cic. Fin. 4, 23, 64: mento summam aquam attingens enectus siti, Poet. ap. Cic. Tusc. 1, 5, 10:in aqua summa natare,
the top, surface of, Plaut. Cas. 2, 6, 33:apud summum puteum,
id. Mil. 4, 4, 16:per summa volare aequora,
Verg. A. 5, 819:summa cacumina linquunt,
id. ib. 6, 678:mari summo,
id. ib. 1, 110:prospexi Italiam summa ab unda,
id. ib. 6, 357:summaque per galeam delibans oscula,
id. ib. 12, 434:amphoras complures complet plumbo, summas operit auro,
Nep. Hann. 9, 3: summa procul villarum culmina fumant, Verg. E. 1, 83:summam cutem novacula decerpito,
Col. 12, 56, 1.—Of position, place, at table:summus ego (in triclinio) et prope me Viscus Thurinus et infra Varius, etc.,
I was highest, I reclined at the top, Hor. S. 2, 8, 20.—Hence, subst.: summus, i, m., he who sits in the highest place, at the head of the table:standum est in lecto, si quid de summo petas,
Plaut. Men. 1, 1, 27: is sermo, qui more majorum a summo adhibetur in poculis, by the head of the table, i. e. by the president of the feast, Cic. Sen. 14, 46; so,a summo dare (bibere),
Plaut. As. 5, 2, 41; Pers. 5, 1, 19.—summum, i, n., the top, surface; the highest place, the head of the table, etc.:2.ab ejus (frontis) summo, sicut palmae, rami quam late diffunduntur,
Caes. B. G. 6, 26:qui demersi sunt in aqua... si non longe absunt a summo,
Cic. Fin. 3, 14, 48:leviter a summo inflexum bacillum,
id. Div. 1, 17, 30:igitur discubuere... in summo Antonius,
Sall. H. 3, 4 Dietsch:puteos ac potius fontes habet: sunt enim in summo,
Plin. Ep. 2, 17, 25:nuces mersit in vinum et sive in summum redierant, sive subsederant, etc.,
Petr. 137 fin.: oratori summa riguerunt, the extremities of his body, Sen. Ira, 2, 3, 3.—In mal. part.:summa petere,
Mart. 11, 46, 6; Auct. Priap. 76.—Transf., of the voice:2.jubeo te salvere voce summa,
Plaut. As. 2, 2, 30; cf.:citaret Io Bacche! modo summa Voce, modo, etc.,
at the top of his voice, Hor. S. 1, 3, 7:vox (opp. ima),
Quint. 11, 3, 15:summa voce versus multos uno spiritu pronuntiare,
Cic. de Or. 1, 61, 261; cf.:summo haec clamore,
Plaut. Merc. prol. 59. —Adverb.: summum, at the utmost or farthest:exspectabam hodie, aut summum cras,
Cic. Att. 13, 21, 2:bis, terve summum,
id. Fam. 2, 1, 1:triduo aut summum quatriduo,
id. Mil. 9, 26; cf. Liv. 21, 35, and 31, 42 Drak.—Trop.a.Of time or order of succession, last, latest, final (rare but class.):b.haec est praestituta summa argento dies,
Plaut. Ps. 1, 3, 140; so,venit summa dies,
Verg. A. 2, 324:ad summam senectutem jactari, quam, etc.,
Cic. Rep. 1, 1, 1: vixit ad summam senectutem, to extreme old age, id. Fragm. ap. Non. 401, 31:cum esset summa senectute,
id. Phil. 8, 10, 31:in fluvium primi cecidere, in corpora summi,
Luc. 2, 211:summo carmine,
at the end, Hor. C. 3, 28, 13:eadem in argumentis ratio est, ut potentissima prima et summa ponantur,
the first and the last, at the beginning and the end, Quint. 6, 4, 22; cf. neutr. absol.: Celsus putat, primo firmum aliquod (argumentum) esse ponendum, summo firmissimum, imbecilliora medio;quia et initio movendus sit judex et summo impellendus,
at the last, at the close, id. 7, 1, 10.— Adverb.: summum, for the last time:nunc ego te infelix summum teneoque tuorque,
Albin. 1, 137. —Of rank, etc., highest, greatest, first, supreme, best, utmost, extreme; most distinguished, excellent, or noble; most important, weighty, or critical, etc. (so most freq. in prose and poetry): summa nituntur vi, Enn. ap. Macr. S. 6, 1 (Ann. v. 168 Vahl.): bellum gerentes summum summa industria, id. ap. Non. p. 402, 3 (Trag. v. 104 ib.):summi puerorum amores,
Cic. Lael. 10, 33:spes civium,
id. ib. 3, 11:fides, constantia justitiaque,
id. ib. 7, 25: in amore summo summaque inopia, Caec. ap. Cic. N. D. 3, 29, 72:qui in virtute summum bonum ponunt,
id. ib. 6, 20:non agam summo jure tecum,
id. Verr. 2, 5, 2, § 4:tres fratres summo loco nati,
id. Fam. 2, 18, 2:qui summo magistratui praeerat,
Caes. B. G. 1, 16:concedunt in uno Cn. Pompeio summa esse omnia,
Cic. Imp. Pomp. 17, 51:quae (vitia) summo opere vitare oportebit,
id. Inv. 1, 18, 26:turpitudo,
id. Lael. 17, 61:summum in cruciatum se venire,
Caes. B. G. 1, 31:scelus,
Sall. C. 12, 5:hiems,
the depth of winter, Cic. Verr. 2, 4, 40, § 86; id. Fam. 13, 60, 2:cum aestas summa esse coeperat,
id. Verr. 2, 5, 12, § 29; 2, 5, 31, § 80:ut summi virtute et animo praeessent imbecillioribus,
id. Rep. 1, 34, 51:summi ex Graecia sapientissimique homines,
id. ib. 1, 22, 36; cf.:summi homines ac summis ingeniis praediti,
id. de Or. 1, 2, 6:optimi et summi viri diligentia,
id. Rep. 1, 35, 54: cum par habetur honos summis et infimis [p. 1812] id. ib. 1, 34, 53: He. Quo honore'st illic? Ph. Summo atque ab summis viris, Plaut. Capt. 2, 2, 29:summus Juppiter,
id. Cist. 2, 1, 40:ubi summus imperator non adest ad exercitum,
id. Am. 1, 2, 6:miles summi inperatoris,
Cic. Imp. Pomp. 10, 28: deum qui non summum putet (amorem), Caecil. ap. Cic. Tusc. 4, 32, 68:amicus summus,
the best friend, Ter. Phorm. 5, 8 (9), 60; 1, 1, 1; id. And. 5, 6, 6; cf. absol.:nam is nostro Simulo fuit summus,
id. Ad. 3, 2, 54; so id. Eun. 2, 2, 40.— Poet. in neutr. plur.:summa ducum Atrides,
the chief, Ov. Am. 1, 9, 37; cf. Lucr. 1, 86:summo rei publicae tempore,
at a most important period, most critical juncture, Cic. Phil. 5, 17, 46:in summo et periculosissimo rei publicae tempore,
id. Fl. 3, 6; cf.:summa salus rei publicae,
id. Cat. 1, 5, 11: quod summa res publica in hujus periculo tentatur, the highest welfare of the State, the common welfare, the good of the State, the whole State or commonwealth, id. Rosc. Am. 51, 148; so,res publica,
id. Planc. 27, 66; id. Verr. 2, 2, 10, § 28; id. Cat. 1, 6, 14; 3, 6, 13; id. Inv. 1, 16, 23; Cael. ap. Cic. Fam. 8, 14, 2:ad summam rem publicam,
Liv. 33, 45, 4 al.:quo res summa loco, Panthu?
the general cause, Verg. A. 2, 322: mene igitur socium summis adjungere rebus, Nise, fugis? in these enterprises of highest moment, etc., id. ib. 9, 199; esp.: summum jus, a right pushed to an extreme:non agam summo jure tecum,
deal exactingly, Cic. Verr. 2, 5, 2, § 4; cf.: exsistunt etiam saepe injuriae calumnia quadam et nimis callida juris interpretatione;ex quo illud summum jus summa injuria factum est, jam tritum sermone proverbium,
id. Off. 1, 10, 33. — Hence, summē, adv., in the highest degree, most highly or greatly, extremely:quod me sollicitare summe solet,
Cic. de Or. 2, 72, 295:cupere aliquid,
id. Quint. 21, 69; Caes. B. C. 3, 15:contendere,
Cic. Quint. 24, 77: studere, Mat. ap. Cic. Fam. 11, 28, 2:diffidere,
Cic. Fam. 4, 7, 2:admirari,
Quint. 10, 1, 70:summe jucundum,
Cic. Fam. 13, 18, 2:officiosi,
id. Verr. 2, 1, 24, § 63:summe disertus vir,
Quint. 12, 1, 23:summe munitus locus,
Hor. Ep. 2, 2, 31:summe haec omnia mihi videntur esse laudanda,
Cic. Div. in Caecil. 17, 57:mei summe observantissimus,
Plin. Ep. 10, 26 (11), 1. -
10 supremum
sŭpĕrus, a, um (ante-class. collat. form of the nom. sing. sŭpĕr in two passages:I.super inferque vicinus,
Cato, R. R. 149, 1:totus super ignis,
Lucr. 1, 649; gen. plur. in signif. I. B. 1. infra, superum, Verg. A. 1, 4; Ov. M. 1, 251 et saep.), adj. [super].Posit.A.Adj.1.In gen., that is above, upper, higher: inferus an superus tibi fert deus funera, Liv. And. ap. Prisc. p. 606 P.:2.at ita me di deaeque superi atque inferi et medioxumi,
Plaut. Cist. 2, 1, 36:omnes di deaeque superi, inferi,
Ter. Phorm. 4, 4, 6:ad superos deos potius quam ad inferos pervenisse,
Cic. Lael. 3, 12:limen superum inferumque salve,
Plaut. Merc. 5, 1, 1:portae Phrygiae limen,
id. Bacch. 4, 9, 31; 4, 9, 63; Novat. ap. Non. p. 336, 13 (Com. Rel. v. 49 Rib.):carmine di superi placantur, carmine manes,
Hor. Ep. 2, 1, 138:di,
id. C. 1, 1, 30; 4, 7, 18:superis deorum Gratus et imis,
id. ib. 1, 10, 19:ut omnia supera, infera, prima, ultima, media videremus,
Cic. Tusc. 1, 26, 64:spectatores superarum rerum atque caelestium,
id. N. D. 2, 56, 140:omnes caelicolas, omnes supera alta tenentes,
Verg. A. 6, 788:supera ad convexa,
to heaven, id. ib. 6, 241 (Rib. super); 6, 750; 10, 251: cum superum lumen nox intempesta teneret, Enn. ap. Macr. S. 6, 1, 14 (Ann. v. 106 Vahl.):lumen,
Lucr. 6, 856: templum superi Jovis, i. e. of the Capitoline Jupiter (opp. Juppiter inferus, i. e. Pluto), Cat. 55, 5; Sen. Herc. Fur. 48:domus deorum,
Ov. M. 4, 735: mare superum, the upper, i. e. the Adriatic and Ionian Sea (opp. mare inferum, the lower or Etruscan Sea), Plaut. Men. 2, 1, 11; Cic. de Or. 3, 19, 69; id. Att. 9, 3, 1; Liv. 41, 1, 3; Mel. 2, 4, 1; Plin. 3, 5, 10, § 44; Suet. Caes. 34; 44;so without mare (colloq.): iter ad superum,
Cic. Att. 9, 5, 1.—Adverb.:de supero, quom huc accesserit,
from above, Plaut. Am. 3, 4, 18; so,ex supero,
Lucr. 2, 227; 2, 241; 2, 248. —In partic., upper, i. e. of the upper regions or upper world (opp. the lower regions):B.supera de parte,
i. e. of the earth, Lucr. 6, 855:superas evadere ad auras,
Verg. A. 6, 128:superum ad lumen ire,
id. ib. 6, 680:aurae,
Ov. M. 5, 641:orae,
Verg. A. 2, 91:limen,
id. ib. 6, 680.—Substt.1.Sŭpĕri, orum, m.(α).They who are above (opp. inferi, those in the dungeon), Plaut. Aul. 2, 7, 6:(β).multum fleti ad superos,
i. e. those living on earth, Verg. A. 6, 481:(Pompeius) Quam apud superos habuerat magnitudinem, illibatam detulisset ad Inferos,
the inhabitants of the upper world, Vell. 2, 48, 2; cf.:ut oblitos superum paterere dolores,
Val. Fl. 1, 792: si nunc redire posset ad superos pater, Poet. ap. Charis. 5, p. 252:epistula ad superos scripta,
i. e. to the survivors, Plin. 2, 109, 112, § 248.—(Sc. di.) The gods above, the celestial deities:2.quae Superi Manesque dabant,
Verg. A. 10, 34:aspiciunt Superi mortalia,
Ov. M. 13, 70:o Superi!
id. ib. 1, 196; 14, 729;pro Superi,
id. Tr. 1, 2, 59:terris jactatus et alto Vi Superum,
Verg. A. 1, 4:illa propago Contemptrix Superum,
Ov. M. 1, 161:exemplo Superorum,
id. Tr. 4, 4, 19; so,Superorum,
id. P. 1, 1, 43:postquam res Asiae Priamique evertere gentem Immeritam visum Superis,
Verg. A. 3, 2:scilicet is Superis labor est,
id. ib. 4, 379; Hor. C. 1, 6, 16:superis deorum Gratus et imis,
id. ib. 1, 10, 19:flectere Superos,
Verg. A. 7, 312:te per Superos... oro,
id. ib. 2, 141 et saep.—sŭpĕra, orum, n.(α).The heavenly bodies:(β).Hicetas caelum, solem, lunam, stellas, supera denique omnia stare censet,
Cic. Ac. 2, 39, 123; cf.:cogitantes supera atque caelestia, haec nostra contemnimus,
id. ib. 2, 41, 127: di, quibus est potestas motus superum atque inferum, Enn. ap. Auct. Her. 2, 25, 38 (Trag. Rel. v. 163 Vahl.).—Higher places (sc. loca):II.supera semper petunt,
tend upwards, Cic. Tusc. 1, 18, 42:(Alecto) Cocyti petit sedem, supera ardua relinquens,
the upper world, Verg. A. 7, 562.Comp.: sŭpĕrĭor, ius.A.Lit., of place, higher, upper:B.inferiore omni spatio vacuo relicto, superiorem partem collis castris compleverant,
Caes. B. G. 7, 46:dejectus qui potest esse quisquam, nisi in inferiorem locum de superiore motus?
Cic. Caecin. 18, 50:in superiore qui habito cenaculo,
Plaut. Am. 3, 1, 3:tota domus superior vacat,
the upper part of, Cic. Att. 12, 10:superior accumbere,
Plaut. Most. 1, 1, 42:de loco superiore dicere,
i. e. from the tribunal, Cic. Verr. 2, 2, 42, § 102:agere,
i. e. from the rostra, id. ib. 2, 1, 5, § 14;and in gen. of the position of the speaker: multos et ex superiore et ex aequo loco sermones habitos,
id. Fam. 3, 8, 2:sive ex inferiore loco sive ex aequo sive ex superiore loquitur,
id. de Or. 3, 6, 23: ex loco superiore in ipsis fluminis ripis praeliabantur, from a height or eminence, Caes. B. G. 2, 23; so,ex loco superiore,
id. ib. 3, 4:loca,
id. ib. 1, 10, 4;3, 3, 2: ex superioribus locis in planitiem descendere,
id. B. C. 3, 98:qui in superiore acie constiterant,
id. B. G. 1, 24:ex superiore et ex inferiore scriptura docendum,
i. e. what goes before and after, the context, Cic. Inv. 2, 40, 117; cf.:posteriori superius non jungitur,
id. Ac. 2, 14, 44.—Trop.1.Of time or order of succession, former, past, previous, preceding:b.superiores solis defectiones,
Cic. Rep. 1, 16, 25:quid proxima, quid superiore nocte egeris,
id. Cat. 1, 1, 1:refecto ponte, quem superioribus diebus hostes resciderant,
Caes. B. G. 7, 58:superioribus aestivis,
Hirt. B. G. 8, 46:superioribus temporibus,
Cic. Fam. 5, 17, 1:tempus (opp. posterius),
id. Dom. 37, 99:tempora (opp. inferiora),
Suet. Claud. 41:annus,
Cic. Verr. 2, 3, 18, § 47:anno superiore,
id. Har. Resp. 8, 15:superioris anni acta,
Suet. Caes. 23:in superiore vita,
Cic. Sen. 8, 26: milites superioribus proeliis exercitati, [p. 1811] Caes. B. G. 2, 20:testimonium conveniens superiori facto,
Hirt. B. G. 8, 53:superius facinus novo scelere vincere,
Cic. Verr. 2, 5, 44, § 116:superioris more crudelitatis uti,
Nep. Thras. 3, 1:superius genus,
mentioned previously, Plin. 13, 25, 48, § 146:nuptiae,
former marriage, Cic. Clu. 6, 15:vir,
first husband, id. Caecin. 6, 17.—Esp., of age, time of life, etc., older, elder, senior, more advanced, former:2.omnis juventus omnesque superioris aetatis,
Caes. B. C. 2, 5:aetate superiores,
Varr. R. R. 2, 10, 1:superior Africanus,
the Elder, Cic. Verr. 2, 5, 10, § 25; id. Off. 1, 33, 121:Dionysius,
id. ib. 2, 7, 25; Nep. Dion, 1, 1; cf.:quid est aetas hominis, nisi memoria rerum veterum cum superiorum aetate contexitur,
Cic. Or. 34, 120.—Of strength or success in battle or any contest, victorious, conquering, stronger, superior:3. (α).Caesar quod hostes equitatu superiores esse intellegebat,
Caes. B. G. 7, 65:numero superiores,
Hirt. B. G. 8, 12:hoc ipso fiunt superiores, quod nullum acceperant detrimentum,
id. ib. 8, 19:se quo impudentius egerit, hoc superiorem discessurum,
Cic. Caecin. 1, 2:semper discessit superior,
Nep. Hann. 1, 2:si primo proelio Catilina superior discessisset,
Sall. C. 39, 4:ut nostri omnibus partibus superiores fuerint,
Caes. B. G. 5, 15:multo superiores bello esse,
Nep. Alcib. 4, 7:superiorem Appium in causa fecit,
Liv. 5, 7, 1.—With abl. respect.:(β).pecuniis superiores,
Cic. Rep. 2, 34, 59:loco, fortuna, fama superiores,
id. Lael. 25, 94:habes neminem honoris gradu superiorem,
id. Fam. 2, 18, 2:ordine,
id. ib. 13, 5, 2:facilitate et humanitate superior,
id. Off. 1, 26, 90:si superior ceteris rebus esses,
id. Div. in Caecil. 19, 61.—Absol.:III.ut ii, qui superiores sunt, submittere se debent in amicitia, sic quodam modo inferiores extollere,
Cic. Lael. 20, 72; cf. id. ib. 20, 71:ut quanto superiores sumus, tanto nos geramus summissius,
id. Off. 1, 26, 90:invident homines maxime paribus aut inferioribus... sed etiam superioribus invidetur,
id. de Or. 2, 52, 209:premendoque superiorem sese extollebat,
Liv. 22, 12, 12:cui omnem honorem, ut superiori habuit,
Vell. 2, 101, 1.Sup., in three forms, ‡ superrimus, supremus, and summus.A.‡ sŭperrĭmus, assumed as orig. form of supremus by Varr. L. L. 7, § 51 Mull.; Charis. p. 130 P.—B. 1.Lit. (only poet.; cf.2.summus, C. 1.): montesque supremos Silvifragis vexat flabris,
the highest points, the tops, summits, Lucr. 1, 274; so,montes,
Verg. G. 4, 460; Hor. Epod. 17, 68:rupes,
Sen. Oedip. 95:arx,
Claud. III. Cons. Hon. 167; cf.:supremae Tethyos unda,
Mart. Spect. 3, 6.—Trop.a. (α).In gen.: SOL OCCASVS SVPREMA TEMPESTAS ESTO, XII. Tab. ap. Gell. 17, 2, 10.—Hence, as subst.: suprēma, ae, f. (sc. tempestas), the last part of the day, the hour of sunset: suprema summum diei; hoc tempus duodecim Tabulae dicunt occasum esse solis;(β).sed postea lex praetoria id quoque tempus jubet esse supremum, quo praeco in comitio supremam pronuntiavit populo,
Varr. L. L. 6, § 5 Mull.; cf. Censor. de Die Nat. 24; Plin. 7, 60, 60, § 212:quae (urbs), quia postrema coaedificata est, Neapolis nominatur,
Cic. Verr. 2, 4, 53, § 119:supremo te sole domi manebo,
at sunset, Hor. Ep. 1, 5, 3:jubare exorto jam nocte suprema, Col. poet. 10, 294: in te suprema salus,
last hope, Verg. A. 12, 653: supremam bellis imposuisse manum, the last or finishing hand, Ov. R. Am. 114. — suprēmum, adverb., for the last time:quae mihi tunc primum, tunc est conspecta supremum,
Ov. M. 12, 526.—In partic., with regard to the close of life, last, closing, dying:1. 2.supremo vitae die,
Cic. Tusc. 1, 29, 71; id. Sen. 21, 78; id. Mur. 36, 75:dies,
id. Phil. 1, 14, 34; Hor. C. 1, 13, 20; id. Ep. 1, 4, 13:hora,
Tib. 1, 1, 59:tempus,
Hor. S. 1, 1, 98; Cat. 64, 151:incestum pontifices supremo supplicio sanciunto,
i. e. the penalty of death, Cic. Leg. 2, 9, 22:mors,
Hor. Ep. 2, 2, 173:finis,
id. ib. 2, 1, 12:iter,
id. C. 2, 17, 11:lumen,
Verg. A. 6, 735: sociamque tori vocat ore supremo, with his dying mouth, dying breath, Ov. M. 8, 521; so,ore,
id. Tr. 3, 3, 87:haec digressu dicta supremo Fundebat,
Verg. A. 8, 583:Nero in suprema ira duos calices crystallinos fregit,
in his last agony, Plin. 37, 2, 10, § 29;supremis suis annis,
in his last years, id. 23, 1, 27, § 58:suprema ejus cura,
id. 7, 45, 46, § 150:spoliatus illius supremi diei celebritate,
Cic. Mil. 32, 86: honor, the last honors, i. e. funeral rites or ceremonies, Verg. A. 11, 61:funera,
Ov. M. 3, 137:oscula,
id. ib. 6, 278:tori,
i. e. biers, id. F. 6, 668:ignis,
id. Am. 1, 15, 41:ignes,
id. M. 2, 620; 13, 583:officia,
Tac. A. 5, 2; Petr. 112, 1: judicia hominum, a last will or testament, Quint. 6, 3, 92; Plin. Ep. 7, 20, 7; 7, 31, 5; so,tabulae,
Mart. 5, 33, 1; 5, 41, 1:tituli,
i. e. an epitaph, id. ib. 9, 19, 3.—So of cities, etc.:Troiae sorte suprema,
Verg. A. 5, 190:dies regnis,
Ov. F. 2, 852. — suprēmum and suprēmō, adverb.:animam sepulcro Condimus, et magna supremum voce ciemus,
for the last time, for a last farewell, Verg. A. 3, 68; Plin. 11, 37, 55, § 150; Tac. H. 4, 14; Ov. M. 12, 526:anima exitura supremo,
Plin. 11, 53, 115, § 277.— Substt.suprēma, orum, n.(α).The last moments, the close of life, death:(β).ut me in supremis consolatus est!
Quint. 6, prooem. § 11; Tac. A. 6, 50; 12, 66; cf.:statua Herculis sentiens suprema tunicae,
the last agonies caused by it, Plin. 34, 8, 19, § 93:circa suprema Neronis,
the time of his death, id. 16, 44, 86, § 236; 7, 3, 3, § 33.—The last honors paid to the dead, funeral rites or ceremonies, a funeral:(γ).supremis divi Augusti,
Plin. 7, 3, 3, § 33; 16, 44, 86, § 236; Tac. A. 1, 61; 3, 49; 4, 44; id. H. 4, 59; 4, 45:suprema ferre (sc. munera),
Verg. A. 6, 213; cf. id. ib. 11, 25 al.—A last will, testament:(δ). b.nihil primo senatus die agi passus, nisi de supremis Augusti,
Tac. A. 1, 8:miles in supremis ordinandis ignarus uxorem esse praegnantem, etc.,
Dig. 29, 1, 36, § 2.—Of degree or rank, the highest, greatest, most exalted, supreme:C.multa, quae appellatur suprema, instituta in singulos duarum ovium, triginta boum... ultra quam (numerum) multam dicere in singulos jus non est, et propterea suprema appellatur, id est, summa et maxima,
Gell. 11, 1, 2 sq.:macies,
Verg. A. 3, 590:Juppiter supreme,
Plaut. Men. 5, 9, 55; id. Capt. 2, 3, 66; 5, 2, 23; id. Ps. 2, 2, 33; Ter. Ad. 2, 1, 42: Junonis supremus conjunx, Poet. ap. Plin. 35, 10, 37, § 115:med antidhac Supremum habuisti com item consiliis tuis,
most intimate, Plaut. Ps. 1, 1, 15.—summus, a, um [from sup-imus, sup-mus], uppermost, highest, topmost; the top of, highest part of (cf. Roby, Gram. 2, § 1295).1.Lit. (class., while supremus is mostly poet.):b.summum oportet olfactare vestimentum muliebre,
the top, outside of, Plaut. Men. 1, 2, 56: Galli summa arcis adorti Moenia, Enn. ap. Macr. S. 1, 4 (Ann. v. 169 Vahl.): Thyestes summis saxis fixus, id. ap. Cic. Tusc. 1, 44, 107 (Trag. v. 413 ib.): montibus summis, id. ap. Varr. L. L. 7, 71 Mull. (Epigr. v. 43 ib.):summum jugum montis,
Caes. B. G. 1, 21:summus mons,
the top of, id. ib. 1, 22:feriunt summos fulmina montes,
the mountain tops, Hor. C. 2, 10, 11; cf.: in summo montis vertice, Poet. ap. Quint. 8, 3, 48:locus castrorum,
Caes. B. G. 2, 23:in summa sacra via,
on the highest part of, Cic. Planc. 7, 17; cf. id. Verr. 2, 4, 53, § 119:in summa columna conlocare,
id. Div. 1, 24, 48:quam (urbem) ad summum theatrum,
id. Verr. 2, 4, 53, § 119:Janus summus ab imo,
Hor. Ep. 1, 1, 54:ad aquam summam appropinquare,
Cic. Fin. 4, 23, 64: mento summam aquam attingens enectus siti, Poet. ap. Cic. Tusc. 1, 5, 10:in aqua summa natare,
the top, surface of, Plaut. Cas. 2, 6, 33:apud summum puteum,
id. Mil. 4, 4, 16:per summa volare aequora,
Verg. A. 5, 819:summa cacumina linquunt,
id. ib. 6, 678:mari summo,
id. ib. 1, 110:prospexi Italiam summa ab unda,
id. ib. 6, 357:summaque per galeam delibans oscula,
id. ib. 12, 434:amphoras complures complet plumbo, summas operit auro,
Nep. Hann. 9, 3: summa procul villarum culmina fumant, Verg. E. 1, 83:summam cutem novacula decerpito,
Col. 12, 56, 1.—Of position, place, at table:summus ego (in triclinio) et prope me Viscus Thurinus et infra Varius, etc.,
I was highest, I reclined at the top, Hor. S. 2, 8, 20.—Hence, subst.: summus, i, m., he who sits in the highest place, at the head of the table:standum est in lecto, si quid de summo petas,
Plaut. Men. 1, 1, 27: is sermo, qui more majorum a summo adhibetur in poculis, by the head of the table, i. e. by the president of the feast, Cic. Sen. 14, 46; so,a summo dare (bibere),
Plaut. As. 5, 2, 41; Pers. 5, 1, 19.—summum, i, n., the top, surface; the highest place, the head of the table, etc.:2.ab ejus (frontis) summo, sicut palmae, rami quam late diffunduntur,
Caes. B. G. 6, 26:qui demersi sunt in aqua... si non longe absunt a summo,
Cic. Fin. 3, 14, 48:leviter a summo inflexum bacillum,
id. Div. 1, 17, 30:igitur discubuere... in summo Antonius,
Sall. H. 3, 4 Dietsch:puteos ac potius fontes habet: sunt enim in summo,
Plin. Ep. 2, 17, 25:nuces mersit in vinum et sive in summum redierant, sive subsederant, etc.,
Petr. 137 fin.: oratori summa riguerunt, the extremities of his body, Sen. Ira, 2, 3, 3.—In mal. part.:summa petere,
Mart. 11, 46, 6; Auct. Priap. 76.—Transf., of the voice:2.jubeo te salvere voce summa,
Plaut. As. 2, 2, 30; cf.:citaret Io Bacche! modo summa Voce, modo, etc.,
at the top of his voice, Hor. S. 1, 3, 7:vox (opp. ima),
Quint. 11, 3, 15:summa voce versus multos uno spiritu pronuntiare,
Cic. de Or. 1, 61, 261; cf.:summo haec clamore,
Plaut. Merc. prol. 59. —Adverb.: summum, at the utmost or farthest:exspectabam hodie, aut summum cras,
Cic. Att. 13, 21, 2:bis, terve summum,
id. Fam. 2, 1, 1:triduo aut summum quatriduo,
id. Mil. 9, 26; cf. Liv. 21, 35, and 31, 42 Drak.—Trop.a.Of time or order of succession, last, latest, final (rare but class.):b.haec est praestituta summa argento dies,
Plaut. Ps. 1, 3, 140; so,venit summa dies,
Verg. A. 2, 324:ad summam senectutem jactari, quam, etc.,
Cic. Rep. 1, 1, 1: vixit ad summam senectutem, to extreme old age, id. Fragm. ap. Non. 401, 31:cum esset summa senectute,
id. Phil. 8, 10, 31:in fluvium primi cecidere, in corpora summi,
Luc. 2, 211:summo carmine,
at the end, Hor. C. 3, 28, 13:eadem in argumentis ratio est, ut potentissima prima et summa ponantur,
the first and the last, at the beginning and the end, Quint. 6, 4, 22; cf. neutr. absol.: Celsus putat, primo firmum aliquod (argumentum) esse ponendum, summo firmissimum, imbecilliora medio;quia et initio movendus sit judex et summo impellendus,
at the last, at the close, id. 7, 1, 10.— Adverb.: summum, for the last time:nunc ego te infelix summum teneoque tuorque,
Albin. 1, 137. —Of rank, etc., highest, greatest, first, supreme, best, utmost, extreme; most distinguished, excellent, or noble; most important, weighty, or critical, etc. (so most freq. in prose and poetry): summa nituntur vi, Enn. ap. Macr. S. 6, 1 (Ann. v. 168 Vahl.): bellum gerentes summum summa industria, id. ap. Non. p. 402, 3 (Trag. v. 104 ib.):summi puerorum amores,
Cic. Lael. 10, 33:spes civium,
id. ib. 3, 11:fides, constantia justitiaque,
id. ib. 7, 25: in amore summo summaque inopia, Caec. ap. Cic. N. D. 3, 29, 72:qui in virtute summum bonum ponunt,
id. ib. 6, 20:non agam summo jure tecum,
id. Verr. 2, 5, 2, § 4:tres fratres summo loco nati,
id. Fam. 2, 18, 2:qui summo magistratui praeerat,
Caes. B. G. 1, 16:concedunt in uno Cn. Pompeio summa esse omnia,
Cic. Imp. Pomp. 17, 51:quae (vitia) summo opere vitare oportebit,
id. Inv. 1, 18, 26:turpitudo,
id. Lael. 17, 61:summum in cruciatum se venire,
Caes. B. G. 1, 31:scelus,
Sall. C. 12, 5:hiems,
the depth of winter, Cic. Verr. 2, 4, 40, § 86; id. Fam. 13, 60, 2:cum aestas summa esse coeperat,
id. Verr. 2, 5, 12, § 29; 2, 5, 31, § 80:ut summi virtute et animo praeessent imbecillioribus,
id. Rep. 1, 34, 51:summi ex Graecia sapientissimique homines,
id. ib. 1, 22, 36; cf.:summi homines ac summis ingeniis praediti,
id. de Or. 1, 2, 6:optimi et summi viri diligentia,
id. Rep. 1, 35, 54: cum par habetur honos summis et infimis [p. 1812] id. ib. 1, 34, 53: He. Quo honore'st illic? Ph. Summo atque ab summis viris, Plaut. Capt. 2, 2, 29:summus Juppiter,
id. Cist. 2, 1, 40:ubi summus imperator non adest ad exercitum,
id. Am. 1, 2, 6:miles summi inperatoris,
Cic. Imp. Pomp. 10, 28: deum qui non summum putet (amorem), Caecil. ap. Cic. Tusc. 4, 32, 68:amicus summus,
the best friend, Ter. Phorm. 5, 8 (9), 60; 1, 1, 1; id. And. 5, 6, 6; cf. absol.:nam is nostro Simulo fuit summus,
id. Ad. 3, 2, 54; so id. Eun. 2, 2, 40.— Poet. in neutr. plur.:summa ducum Atrides,
the chief, Ov. Am. 1, 9, 37; cf. Lucr. 1, 86:summo rei publicae tempore,
at a most important period, most critical juncture, Cic. Phil. 5, 17, 46:in summo et periculosissimo rei publicae tempore,
id. Fl. 3, 6; cf.:summa salus rei publicae,
id. Cat. 1, 5, 11: quod summa res publica in hujus periculo tentatur, the highest welfare of the State, the common welfare, the good of the State, the whole State or commonwealth, id. Rosc. Am. 51, 148; so,res publica,
id. Planc. 27, 66; id. Verr. 2, 2, 10, § 28; id. Cat. 1, 6, 14; 3, 6, 13; id. Inv. 1, 16, 23; Cael. ap. Cic. Fam. 8, 14, 2:ad summam rem publicam,
Liv. 33, 45, 4 al.:quo res summa loco, Panthu?
the general cause, Verg. A. 2, 322: mene igitur socium summis adjungere rebus, Nise, fugis? in these enterprises of highest moment, etc., id. ib. 9, 199; esp.: summum jus, a right pushed to an extreme:non agam summo jure tecum,
deal exactingly, Cic. Verr. 2, 5, 2, § 4; cf.: exsistunt etiam saepe injuriae calumnia quadam et nimis callida juris interpretatione;ex quo illud summum jus summa injuria factum est, jam tritum sermone proverbium,
id. Off. 1, 10, 33. — Hence, summē, adv., in the highest degree, most highly or greatly, extremely:quod me sollicitare summe solet,
Cic. de Or. 2, 72, 295:cupere aliquid,
id. Quint. 21, 69; Caes. B. C. 3, 15:contendere,
Cic. Quint. 24, 77: studere, Mat. ap. Cic. Fam. 11, 28, 2:diffidere,
Cic. Fam. 4, 7, 2:admirari,
Quint. 10, 1, 70:summe jucundum,
Cic. Fam. 13, 18, 2:officiosi,
id. Verr. 2, 1, 24, § 63:summe disertus vir,
Quint. 12, 1, 23:summe munitus locus,
Hor. Ep. 2, 2, 31:summe haec omnia mihi videntur esse laudanda,
Cic. Div. in Caecil. 17, 57:mei summe observantissimus,
Plin. Ep. 10, 26 (11), 1. -
11 supremus
sŭpĕrus, a, um (ante-class. collat. form of the nom. sing. sŭpĕr in two passages:I.super inferque vicinus,
Cato, R. R. 149, 1:totus super ignis,
Lucr. 1, 649; gen. plur. in signif. I. B. 1. infra, superum, Verg. A. 1, 4; Ov. M. 1, 251 et saep.), adj. [super].Posit.A.Adj.1.In gen., that is above, upper, higher: inferus an superus tibi fert deus funera, Liv. And. ap. Prisc. p. 606 P.:2.at ita me di deaeque superi atque inferi et medioxumi,
Plaut. Cist. 2, 1, 36:omnes di deaeque superi, inferi,
Ter. Phorm. 4, 4, 6:ad superos deos potius quam ad inferos pervenisse,
Cic. Lael. 3, 12:limen superum inferumque salve,
Plaut. Merc. 5, 1, 1:portae Phrygiae limen,
id. Bacch. 4, 9, 31; 4, 9, 63; Novat. ap. Non. p. 336, 13 (Com. Rel. v. 49 Rib.):carmine di superi placantur, carmine manes,
Hor. Ep. 2, 1, 138:di,
id. C. 1, 1, 30; 4, 7, 18:superis deorum Gratus et imis,
id. ib. 1, 10, 19:ut omnia supera, infera, prima, ultima, media videremus,
Cic. Tusc. 1, 26, 64:spectatores superarum rerum atque caelestium,
id. N. D. 2, 56, 140:omnes caelicolas, omnes supera alta tenentes,
Verg. A. 6, 788:supera ad convexa,
to heaven, id. ib. 6, 241 (Rib. super); 6, 750; 10, 251: cum superum lumen nox intempesta teneret, Enn. ap. Macr. S. 6, 1, 14 (Ann. v. 106 Vahl.):lumen,
Lucr. 6, 856: templum superi Jovis, i. e. of the Capitoline Jupiter (opp. Juppiter inferus, i. e. Pluto), Cat. 55, 5; Sen. Herc. Fur. 48:domus deorum,
Ov. M. 4, 735: mare superum, the upper, i. e. the Adriatic and Ionian Sea (opp. mare inferum, the lower or Etruscan Sea), Plaut. Men. 2, 1, 11; Cic. de Or. 3, 19, 69; id. Att. 9, 3, 1; Liv. 41, 1, 3; Mel. 2, 4, 1; Plin. 3, 5, 10, § 44; Suet. Caes. 34; 44;so without mare (colloq.): iter ad superum,
Cic. Att. 9, 5, 1.—Adverb.:de supero, quom huc accesserit,
from above, Plaut. Am. 3, 4, 18; so,ex supero,
Lucr. 2, 227; 2, 241; 2, 248. —In partic., upper, i. e. of the upper regions or upper world (opp. the lower regions):B.supera de parte,
i. e. of the earth, Lucr. 6, 855:superas evadere ad auras,
Verg. A. 6, 128:superum ad lumen ire,
id. ib. 6, 680:aurae,
Ov. M. 5, 641:orae,
Verg. A. 2, 91:limen,
id. ib. 6, 680.—Substt.1.Sŭpĕri, orum, m.(α).They who are above (opp. inferi, those in the dungeon), Plaut. Aul. 2, 7, 6:(β).multum fleti ad superos,
i. e. those living on earth, Verg. A. 6, 481:(Pompeius) Quam apud superos habuerat magnitudinem, illibatam detulisset ad Inferos,
the inhabitants of the upper world, Vell. 2, 48, 2; cf.:ut oblitos superum paterere dolores,
Val. Fl. 1, 792: si nunc redire posset ad superos pater, Poet. ap. Charis. 5, p. 252:epistula ad superos scripta,
i. e. to the survivors, Plin. 2, 109, 112, § 248.—(Sc. di.) The gods above, the celestial deities:2.quae Superi Manesque dabant,
Verg. A. 10, 34:aspiciunt Superi mortalia,
Ov. M. 13, 70:o Superi!
id. ib. 1, 196; 14, 729;pro Superi,
id. Tr. 1, 2, 59:terris jactatus et alto Vi Superum,
Verg. A. 1, 4:illa propago Contemptrix Superum,
Ov. M. 1, 161:exemplo Superorum,
id. Tr. 4, 4, 19; so,Superorum,
id. P. 1, 1, 43:postquam res Asiae Priamique evertere gentem Immeritam visum Superis,
Verg. A. 3, 2:scilicet is Superis labor est,
id. ib. 4, 379; Hor. C. 1, 6, 16:superis deorum Gratus et imis,
id. ib. 1, 10, 19:flectere Superos,
Verg. A. 7, 312:te per Superos... oro,
id. ib. 2, 141 et saep.—sŭpĕra, orum, n.(α).The heavenly bodies:(β).Hicetas caelum, solem, lunam, stellas, supera denique omnia stare censet,
Cic. Ac. 2, 39, 123; cf.:cogitantes supera atque caelestia, haec nostra contemnimus,
id. ib. 2, 41, 127: di, quibus est potestas motus superum atque inferum, Enn. ap. Auct. Her. 2, 25, 38 (Trag. Rel. v. 163 Vahl.).—Higher places (sc. loca):II.supera semper petunt,
tend upwards, Cic. Tusc. 1, 18, 42:(Alecto) Cocyti petit sedem, supera ardua relinquens,
the upper world, Verg. A. 7, 562.Comp.: sŭpĕrĭor, ius.A.Lit., of place, higher, upper:B.inferiore omni spatio vacuo relicto, superiorem partem collis castris compleverant,
Caes. B. G. 7, 46:dejectus qui potest esse quisquam, nisi in inferiorem locum de superiore motus?
Cic. Caecin. 18, 50:in superiore qui habito cenaculo,
Plaut. Am. 3, 1, 3:tota domus superior vacat,
the upper part of, Cic. Att. 12, 10:superior accumbere,
Plaut. Most. 1, 1, 42:de loco superiore dicere,
i. e. from the tribunal, Cic. Verr. 2, 2, 42, § 102:agere,
i. e. from the rostra, id. ib. 2, 1, 5, § 14;and in gen. of the position of the speaker: multos et ex superiore et ex aequo loco sermones habitos,
id. Fam. 3, 8, 2:sive ex inferiore loco sive ex aequo sive ex superiore loquitur,
id. de Or. 3, 6, 23: ex loco superiore in ipsis fluminis ripis praeliabantur, from a height or eminence, Caes. B. G. 2, 23; so,ex loco superiore,
id. ib. 3, 4:loca,
id. ib. 1, 10, 4;3, 3, 2: ex superioribus locis in planitiem descendere,
id. B. C. 3, 98:qui in superiore acie constiterant,
id. B. G. 1, 24:ex superiore et ex inferiore scriptura docendum,
i. e. what goes before and after, the context, Cic. Inv. 2, 40, 117; cf.:posteriori superius non jungitur,
id. Ac. 2, 14, 44.—Trop.1.Of time or order of succession, former, past, previous, preceding:b.superiores solis defectiones,
Cic. Rep. 1, 16, 25:quid proxima, quid superiore nocte egeris,
id. Cat. 1, 1, 1:refecto ponte, quem superioribus diebus hostes resciderant,
Caes. B. G. 7, 58:superioribus aestivis,
Hirt. B. G. 8, 46:superioribus temporibus,
Cic. Fam. 5, 17, 1:tempus (opp. posterius),
id. Dom. 37, 99:tempora (opp. inferiora),
Suet. Claud. 41:annus,
Cic. Verr. 2, 3, 18, § 47:anno superiore,
id. Har. Resp. 8, 15:superioris anni acta,
Suet. Caes. 23:in superiore vita,
Cic. Sen. 8, 26: milites superioribus proeliis exercitati, [p. 1811] Caes. B. G. 2, 20:testimonium conveniens superiori facto,
Hirt. B. G. 8, 53:superius facinus novo scelere vincere,
Cic. Verr. 2, 5, 44, § 116:superioris more crudelitatis uti,
Nep. Thras. 3, 1:superius genus,
mentioned previously, Plin. 13, 25, 48, § 146:nuptiae,
former marriage, Cic. Clu. 6, 15:vir,
first husband, id. Caecin. 6, 17.—Esp., of age, time of life, etc., older, elder, senior, more advanced, former:2.omnis juventus omnesque superioris aetatis,
Caes. B. C. 2, 5:aetate superiores,
Varr. R. R. 2, 10, 1:superior Africanus,
the Elder, Cic. Verr. 2, 5, 10, § 25; id. Off. 1, 33, 121:Dionysius,
id. ib. 2, 7, 25; Nep. Dion, 1, 1; cf.:quid est aetas hominis, nisi memoria rerum veterum cum superiorum aetate contexitur,
Cic. Or. 34, 120.—Of strength or success in battle or any contest, victorious, conquering, stronger, superior:3. (α).Caesar quod hostes equitatu superiores esse intellegebat,
Caes. B. G. 7, 65:numero superiores,
Hirt. B. G. 8, 12:hoc ipso fiunt superiores, quod nullum acceperant detrimentum,
id. ib. 8, 19:se quo impudentius egerit, hoc superiorem discessurum,
Cic. Caecin. 1, 2:semper discessit superior,
Nep. Hann. 1, 2:si primo proelio Catilina superior discessisset,
Sall. C. 39, 4:ut nostri omnibus partibus superiores fuerint,
Caes. B. G. 5, 15:multo superiores bello esse,
Nep. Alcib. 4, 7:superiorem Appium in causa fecit,
Liv. 5, 7, 1.—With abl. respect.:(β).pecuniis superiores,
Cic. Rep. 2, 34, 59:loco, fortuna, fama superiores,
id. Lael. 25, 94:habes neminem honoris gradu superiorem,
id. Fam. 2, 18, 2:ordine,
id. ib. 13, 5, 2:facilitate et humanitate superior,
id. Off. 1, 26, 90:si superior ceteris rebus esses,
id. Div. in Caecil. 19, 61.—Absol.:III.ut ii, qui superiores sunt, submittere se debent in amicitia, sic quodam modo inferiores extollere,
Cic. Lael. 20, 72; cf. id. ib. 20, 71:ut quanto superiores sumus, tanto nos geramus summissius,
id. Off. 1, 26, 90:invident homines maxime paribus aut inferioribus... sed etiam superioribus invidetur,
id. de Or. 2, 52, 209:premendoque superiorem sese extollebat,
Liv. 22, 12, 12:cui omnem honorem, ut superiori habuit,
Vell. 2, 101, 1.Sup., in three forms, ‡ superrimus, supremus, and summus.A.‡ sŭperrĭmus, assumed as orig. form of supremus by Varr. L. L. 7, § 51 Mull.; Charis. p. 130 P.—B. 1.Lit. (only poet.; cf.2.summus, C. 1.): montesque supremos Silvifragis vexat flabris,
the highest points, the tops, summits, Lucr. 1, 274; so,montes,
Verg. G. 4, 460; Hor. Epod. 17, 68:rupes,
Sen. Oedip. 95:arx,
Claud. III. Cons. Hon. 167; cf.:supremae Tethyos unda,
Mart. Spect. 3, 6.—Trop.a. (α).In gen.: SOL OCCASVS SVPREMA TEMPESTAS ESTO, XII. Tab. ap. Gell. 17, 2, 10.—Hence, as subst.: suprēma, ae, f. (sc. tempestas), the last part of the day, the hour of sunset: suprema summum diei; hoc tempus duodecim Tabulae dicunt occasum esse solis;(β).sed postea lex praetoria id quoque tempus jubet esse supremum, quo praeco in comitio supremam pronuntiavit populo,
Varr. L. L. 6, § 5 Mull.; cf. Censor. de Die Nat. 24; Plin. 7, 60, 60, § 212:quae (urbs), quia postrema coaedificata est, Neapolis nominatur,
Cic. Verr. 2, 4, 53, § 119:supremo te sole domi manebo,
at sunset, Hor. Ep. 1, 5, 3:jubare exorto jam nocte suprema, Col. poet. 10, 294: in te suprema salus,
last hope, Verg. A. 12, 653: supremam bellis imposuisse manum, the last or finishing hand, Ov. R. Am. 114. — suprēmum, adverb., for the last time:quae mihi tunc primum, tunc est conspecta supremum,
Ov. M. 12, 526.—In partic., with regard to the close of life, last, closing, dying:1. 2.supremo vitae die,
Cic. Tusc. 1, 29, 71; id. Sen. 21, 78; id. Mur. 36, 75:dies,
id. Phil. 1, 14, 34; Hor. C. 1, 13, 20; id. Ep. 1, 4, 13:hora,
Tib. 1, 1, 59:tempus,
Hor. S. 1, 1, 98; Cat. 64, 151:incestum pontifices supremo supplicio sanciunto,
i. e. the penalty of death, Cic. Leg. 2, 9, 22:mors,
Hor. Ep. 2, 2, 173:finis,
id. ib. 2, 1, 12:iter,
id. C. 2, 17, 11:lumen,
Verg. A. 6, 735: sociamque tori vocat ore supremo, with his dying mouth, dying breath, Ov. M. 8, 521; so,ore,
id. Tr. 3, 3, 87:haec digressu dicta supremo Fundebat,
Verg. A. 8, 583:Nero in suprema ira duos calices crystallinos fregit,
in his last agony, Plin. 37, 2, 10, § 29;supremis suis annis,
in his last years, id. 23, 1, 27, § 58:suprema ejus cura,
id. 7, 45, 46, § 150:spoliatus illius supremi diei celebritate,
Cic. Mil. 32, 86: honor, the last honors, i. e. funeral rites or ceremonies, Verg. A. 11, 61:funera,
Ov. M. 3, 137:oscula,
id. ib. 6, 278:tori,
i. e. biers, id. F. 6, 668:ignis,
id. Am. 1, 15, 41:ignes,
id. M. 2, 620; 13, 583:officia,
Tac. A. 5, 2; Petr. 112, 1: judicia hominum, a last will or testament, Quint. 6, 3, 92; Plin. Ep. 7, 20, 7; 7, 31, 5; so,tabulae,
Mart. 5, 33, 1; 5, 41, 1:tituli,
i. e. an epitaph, id. ib. 9, 19, 3.—So of cities, etc.:Troiae sorte suprema,
Verg. A. 5, 190:dies regnis,
Ov. F. 2, 852. — suprēmum and suprēmō, adverb.:animam sepulcro Condimus, et magna supremum voce ciemus,
for the last time, for a last farewell, Verg. A. 3, 68; Plin. 11, 37, 55, § 150; Tac. H. 4, 14; Ov. M. 12, 526:anima exitura supremo,
Plin. 11, 53, 115, § 277.— Substt.suprēma, orum, n.(α).The last moments, the close of life, death:(β).ut me in supremis consolatus est!
Quint. 6, prooem. § 11; Tac. A. 6, 50; 12, 66; cf.:statua Herculis sentiens suprema tunicae,
the last agonies caused by it, Plin. 34, 8, 19, § 93:circa suprema Neronis,
the time of his death, id. 16, 44, 86, § 236; 7, 3, 3, § 33.—The last honors paid to the dead, funeral rites or ceremonies, a funeral:(γ).supremis divi Augusti,
Plin. 7, 3, 3, § 33; 16, 44, 86, § 236; Tac. A. 1, 61; 3, 49; 4, 44; id. H. 4, 59; 4, 45:suprema ferre (sc. munera),
Verg. A. 6, 213; cf. id. ib. 11, 25 al.—A last will, testament:(δ). b.nihil primo senatus die agi passus, nisi de supremis Augusti,
Tac. A. 1, 8:miles in supremis ordinandis ignarus uxorem esse praegnantem, etc.,
Dig. 29, 1, 36, § 2.—Of degree or rank, the highest, greatest, most exalted, supreme:C.multa, quae appellatur suprema, instituta in singulos duarum ovium, triginta boum... ultra quam (numerum) multam dicere in singulos jus non est, et propterea suprema appellatur, id est, summa et maxima,
Gell. 11, 1, 2 sq.:macies,
Verg. A. 3, 590:Juppiter supreme,
Plaut. Men. 5, 9, 55; id. Capt. 2, 3, 66; 5, 2, 23; id. Ps. 2, 2, 33; Ter. Ad. 2, 1, 42: Junonis supremus conjunx, Poet. ap. Plin. 35, 10, 37, § 115:med antidhac Supremum habuisti com item consiliis tuis,
most intimate, Plaut. Ps. 1, 1, 15.—summus, a, um [from sup-imus, sup-mus], uppermost, highest, topmost; the top of, highest part of (cf. Roby, Gram. 2, § 1295).1.Lit. (class., while supremus is mostly poet.):b.summum oportet olfactare vestimentum muliebre,
the top, outside of, Plaut. Men. 1, 2, 56: Galli summa arcis adorti Moenia, Enn. ap. Macr. S. 1, 4 (Ann. v. 169 Vahl.): Thyestes summis saxis fixus, id. ap. Cic. Tusc. 1, 44, 107 (Trag. v. 413 ib.): montibus summis, id. ap. Varr. L. L. 7, 71 Mull. (Epigr. v. 43 ib.):summum jugum montis,
Caes. B. G. 1, 21:summus mons,
the top of, id. ib. 1, 22:feriunt summos fulmina montes,
the mountain tops, Hor. C. 2, 10, 11; cf.: in summo montis vertice, Poet. ap. Quint. 8, 3, 48:locus castrorum,
Caes. B. G. 2, 23:in summa sacra via,
on the highest part of, Cic. Planc. 7, 17; cf. id. Verr. 2, 4, 53, § 119:in summa columna conlocare,
id. Div. 1, 24, 48:quam (urbem) ad summum theatrum,
id. Verr. 2, 4, 53, § 119:Janus summus ab imo,
Hor. Ep. 1, 1, 54:ad aquam summam appropinquare,
Cic. Fin. 4, 23, 64: mento summam aquam attingens enectus siti, Poet. ap. Cic. Tusc. 1, 5, 10:in aqua summa natare,
the top, surface of, Plaut. Cas. 2, 6, 33:apud summum puteum,
id. Mil. 4, 4, 16:per summa volare aequora,
Verg. A. 5, 819:summa cacumina linquunt,
id. ib. 6, 678:mari summo,
id. ib. 1, 110:prospexi Italiam summa ab unda,
id. ib. 6, 357:summaque per galeam delibans oscula,
id. ib. 12, 434:amphoras complures complet plumbo, summas operit auro,
Nep. Hann. 9, 3: summa procul villarum culmina fumant, Verg. E. 1, 83:summam cutem novacula decerpito,
Col. 12, 56, 1.—Of position, place, at table:summus ego (in triclinio) et prope me Viscus Thurinus et infra Varius, etc.,
I was highest, I reclined at the top, Hor. S. 2, 8, 20.—Hence, subst.: summus, i, m., he who sits in the highest place, at the head of the table:standum est in lecto, si quid de summo petas,
Plaut. Men. 1, 1, 27: is sermo, qui more majorum a summo adhibetur in poculis, by the head of the table, i. e. by the president of the feast, Cic. Sen. 14, 46; so,a summo dare (bibere),
Plaut. As. 5, 2, 41; Pers. 5, 1, 19.—summum, i, n., the top, surface; the highest place, the head of the table, etc.:2.ab ejus (frontis) summo, sicut palmae, rami quam late diffunduntur,
Caes. B. G. 6, 26:qui demersi sunt in aqua... si non longe absunt a summo,
Cic. Fin. 3, 14, 48:leviter a summo inflexum bacillum,
id. Div. 1, 17, 30:igitur discubuere... in summo Antonius,
Sall. H. 3, 4 Dietsch:puteos ac potius fontes habet: sunt enim in summo,
Plin. Ep. 2, 17, 25:nuces mersit in vinum et sive in summum redierant, sive subsederant, etc.,
Petr. 137 fin.: oratori summa riguerunt, the extremities of his body, Sen. Ira, 2, 3, 3.—In mal. part.:summa petere,
Mart. 11, 46, 6; Auct. Priap. 76.—Transf., of the voice:2.jubeo te salvere voce summa,
Plaut. As. 2, 2, 30; cf.:citaret Io Bacche! modo summa Voce, modo, etc.,
at the top of his voice, Hor. S. 1, 3, 7:vox (opp. ima),
Quint. 11, 3, 15:summa voce versus multos uno spiritu pronuntiare,
Cic. de Or. 1, 61, 261; cf.:summo haec clamore,
Plaut. Merc. prol. 59. —Adverb.: summum, at the utmost or farthest:exspectabam hodie, aut summum cras,
Cic. Att. 13, 21, 2:bis, terve summum,
id. Fam. 2, 1, 1:triduo aut summum quatriduo,
id. Mil. 9, 26; cf. Liv. 21, 35, and 31, 42 Drak.—Trop.a.Of time or order of succession, last, latest, final (rare but class.):b.haec est praestituta summa argento dies,
Plaut. Ps. 1, 3, 140; so,venit summa dies,
Verg. A. 2, 324:ad summam senectutem jactari, quam, etc.,
Cic. Rep. 1, 1, 1: vixit ad summam senectutem, to extreme old age, id. Fragm. ap. Non. 401, 31:cum esset summa senectute,
id. Phil. 8, 10, 31:in fluvium primi cecidere, in corpora summi,
Luc. 2, 211:summo carmine,
at the end, Hor. C. 3, 28, 13:eadem in argumentis ratio est, ut potentissima prima et summa ponantur,
the first and the last, at the beginning and the end, Quint. 6, 4, 22; cf. neutr. absol.: Celsus putat, primo firmum aliquod (argumentum) esse ponendum, summo firmissimum, imbecilliora medio;quia et initio movendus sit judex et summo impellendus,
at the last, at the close, id. 7, 1, 10.— Adverb.: summum, for the last time:nunc ego te infelix summum teneoque tuorque,
Albin. 1, 137. —Of rank, etc., highest, greatest, first, supreme, best, utmost, extreme; most distinguished, excellent, or noble; most important, weighty, or critical, etc. (so most freq. in prose and poetry): summa nituntur vi, Enn. ap. Macr. S. 6, 1 (Ann. v. 168 Vahl.): bellum gerentes summum summa industria, id. ap. Non. p. 402, 3 (Trag. v. 104 ib.):summi puerorum amores,
Cic. Lael. 10, 33:spes civium,
id. ib. 3, 11:fides, constantia justitiaque,
id. ib. 7, 25: in amore summo summaque inopia, Caec. ap. Cic. N. D. 3, 29, 72:qui in virtute summum bonum ponunt,
id. ib. 6, 20:non agam summo jure tecum,
id. Verr. 2, 5, 2, § 4:tres fratres summo loco nati,
id. Fam. 2, 18, 2:qui summo magistratui praeerat,
Caes. B. G. 1, 16:concedunt in uno Cn. Pompeio summa esse omnia,
Cic. Imp. Pomp. 17, 51:quae (vitia) summo opere vitare oportebit,
id. Inv. 1, 18, 26:turpitudo,
id. Lael. 17, 61:summum in cruciatum se venire,
Caes. B. G. 1, 31:scelus,
Sall. C. 12, 5:hiems,
the depth of winter, Cic. Verr. 2, 4, 40, § 86; id. Fam. 13, 60, 2:cum aestas summa esse coeperat,
id. Verr. 2, 5, 12, § 29; 2, 5, 31, § 80:ut summi virtute et animo praeessent imbecillioribus,
id. Rep. 1, 34, 51:summi ex Graecia sapientissimique homines,
id. ib. 1, 22, 36; cf.:summi homines ac summis ingeniis praediti,
id. de Or. 1, 2, 6:optimi et summi viri diligentia,
id. Rep. 1, 35, 54: cum par habetur honos summis et infimis [p. 1812] id. ib. 1, 34, 53: He. Quo honore'st illic? Ph. Summo atque ab summis viris, Plaut. Capt. 2, 2, 29:summus Juppiter,
id. Cist. 2, 1, 40:ubi summus imperator non adest ad exercitum,
id. Am. 1, 2, 6:miles summi inperatoris,
Cic. Imp. Pomp. 10, 28: deum qui non summum putet (amorem), Caecil. ap. Cic. Tusc. 4, 32, 68:amicus summus,
the best friend, Ter. Phorm. 5, 8 (9), 60; 1, 1, 1; id. And. 5, 6, 6; cf. absol.:nam is nostro Simulo fuit summus,
id. Ad. 3, 2, 54; so id. Eun. 2, 2, 40.— Poet. in neutr. plur.:summa ducum Atrides,
the chief, Ov. Am. 1, 9, 37; cf. Lucr. 1, 86:summo rei publicae tempore,
at a most important period, most critical juncture, Cic. Phil. 5, 17, 46:in summo et periculosissimo rei publicae tempore,
id. Fl. 3, 6; cf.:summa salus rei publicae,
id. Cat. 1, 5, 11: quod summa res publica in hujus periculo tentatur, the highest welfare of the State, the common welfare, the good of the State, the whole State or commonwealth, id. Rosc. Am. 51, 148; so,res publica,
id. Planc. 27, 66; id. Verr. 2, 2, 10, § 28; id. Cat. 1, 6, 14; 3, 6, 13; id. Inv. 1, 16, 23; Cael. ap. Cic. Fam. 8, 14, 2:ad summam rem publicam,
Liv. 33, 45, 4 al.:quo res summa loco, Panthu?
the general cause, Verg. A. 2, 322: mene igitur socium summis adjungere rebus, Nise, fugis? in these enterprises of highest moment, etc., id. ib. 9, 199; esp.: summum jus, a right pushed to an extreme:non agam summo jure tecum,
deal exactingly, Cic. Verr. 2, 5, 2, § 4; cf.: exsistunt etiam saepe injuriae calumnia quadam et nimis callida juris interpretatione;ex quo illud summum jus summa injuria factum est, jam tritum sermone proverbium,
id. Off. 1, 10, 33. — Hence, summē, adv., in the highest degree, most highly or greatly, extremely:quod me sollicitare summe solet,
Cic. de Or. 2, 72, 295:cupere aliquid,
id. Quint. 21, 69; Caes. B. C. 3, 15:contendere,
Cic. Quint. 24, 77: studere, Mat. ap. Cic. Fam. 11, 28, 2:diffidere,
Cic. Fam. 4, 7, 2:admirari,
Quint. 10, 1, 70:summe jucundum,
Cic. Fam. 13, 18, 2:officiosi,
id. Verr. 2, 1, 24, § 63:summe disertus vir,
Quint. 12, 1, 23:summe munitus locus,
Hor. Ep. 2, 2, 31:summe haec omnia mihi videntur esse laudanda,
Cic. Div. in Caecil. 17, 57:mei summe observantissimus,
Plin. Ep. 10, 26 (11), 1.
См. также в других словарях:
Corpse road — Corpse roads provided a practical means for transporting corpses, often from remote communities, to cemeteries that had burial rights, such as parish churches and chapels of ease.[1] In Britain, such routes can also be known by a number of other… … Wikipedia
Corpse Princess — Shikabane Hime manga volume 1 cover. 屍姫 Genre Romance … Wikipedia
Corpse Craft: Incident at Weardd Academy — Developer(s) Three Rings Design Platform(s) … Wikipedia
Corpse Reviver — The Corpse Reviver family of cocktails are a family of cocktails originally intended as hair of the dog hangover cures, hence the name. Most of the corpse reviver cocktails have been lost to time, but the cognac and gin based Corpse Reviver and… … Wikipedia
corpse — (of a performer) to be unable to continue to act Forgetting your lines or through uncontrollable laughter: [Max Bygraves ] original act was so brash and feeble that he could scarcely get through it without corpsing. (F. Muir, 1997) … How not to say what you mean: A dictionary of euphemisms
Tim Burton's Corpse Bride — Infobox Film name = Corpse Bride caption = Promotional poster director = Tim Burton Mike Johnson producer = Tim Burton Allison Abbate Executive producer: Jeffrey Auerbach Joe Ranft writer = John August Caroline Thompson Tim Burton starring =… … Wikipedia
The Laughing Corpse (novel) — infobox Book | name = The Laughing Corpse orig title = translator = author = Laurell K. Hamilton cover artist = Craig White country = United States language = English series = genre = mystery, horror publisher = Ace Books (Ace edition) release… … Wikipedia
Eyes Without a Face — Infobox Film name = Eyes Without a Face image size = caption = director = Georges Franju producer = Jules Borkon writer = Pierre Boileau Thomas Narcejac Jean Redon Claude Sautet Georges Franju narrator = starring = Pierre Brasseur Alida Valli… … Wikipedia
Exquisite corpse — (also known as exquisite cadaver or rotating corpse ) is a method by which a collection of words or images is collectively assembled, the result being known as the exquisite corpse or cadavre exquis in French. Each collaborator adds to a… … Wikipedia
One Corpse Too Many — … Wikipedia
"C" Is for Corpse — … Wikipedia